Nijmeegse wetenschappers ontdekken belangrijke regisseur borstkanker

Schakelaar regelt groei van borsttumoren
Onderzoekers van het UMC St Radboud onder leiding van prof.dr. G.J. Adema hebben een eiwit ontdekt dat een voorspellende waarde heeft voor het verloop van hormoongevoelige borstkanker. Dit eiwit (DC-SCRIPT) remt de werking van tumorstimulerende hormonen. Daarnaast vergroot het de tumorremmende werking van vitamines. De ontdekking is vandaag online gepubliceerd in the Journal of the National Cancer Institute (JNCI).

De onderzoeksgroep van prof.dr. Gosse Adema van de afdeling Tumorimmunologie in het UMC St Radboud heeft gevonden dat het eiwit DC-SCRIPT een belangrijke hoofdschakelaar is in borstkanker. Het eiwit, dat in 2006 door dezelfde onderzoeksgroep werd ontdekt, blijkt een goede voorspeller voor het verloop van borstkanker. In cellen zonder dit eiwit is de kans op (de terugkeer van) borstkanker duidelijk groter dan in cellen waarin dit eiwit wél wordt aangemaakt.

Eiwit beschermt
Adema: “DC-SCRIPT is een transcriptiefactor die diverse processen in de cel stuurt. We zagen dat dit eiwit bijvoorbeeld de gevoeligheid van de cel voor bepaalde hormonen en vitamines regelt. Hormonen en vitamines spelen vaak een belangrijke rol bij het ontstaan en de terugkeer van borstkanker. Vandaar dat we de relatie tussen dit eiwit en borstkanker zijn gaan onderzoeken.”

Marleen Ansems onderzocht met endocrinoloog Paul Span weefsel van 47 borstkankerpatienten om te zien of het eiwit in de tumorcellen zat. Die gegevens combineerden ze met het ziekteverloop van de patienten.“We vonden inderdaad DC-SCRIPT in borsttumoren”, zegt Ansems, “maar nog veel verrassender was dat we daar ook een duidelijke prognose aan konden verbinden. De patienten met dit eiwit (in de vorm van mRNA) deden het veel beter dan de patienten zonder dit eiwit. Patienten met DC-SCRIPT bleven veel langer ziektevrij! De eerste verkenning leidde meteen tot een spectaculair succes.”

Ongevoeliger voor hormonen
Nadat onderzoek in twee andere, nog grotere patientengroepen precies hetzelfde resultaat opleverde, werd duidelijk dat het inmiddels interdisciplinaire onderzoeksteam met DC-SCRIPT een nieuwe merker voor borstkanker te pakken heeft. In een vandaag in the Journal of the National Cancer Institute (JNCI) gepubliceerd artikel wordt dieper ingegaan op de manier waarop DC-SCRIPT waarschijnlijk werkt.

Een deel van de borstkankerpatienten is gevoelig voor hormonen, zoals oestrogeen en progesteron. Deze hormonen stimuleren het ontstaan, de ontwikkeling en de uitzaaiing van borsttumoren. Medicijnen die de aanmaak van deze hormonen remmen zijn onderdeel van de behandeling. Adema: “We zien dat DC-SCRIPT de werking van deze hormonen in de celkern remt. Dat verklaart waarom patienten met DC-SCRIPT een betere prognose hebben dan patienten zónder.”

Gevoeliger voor vitamines
Voor die gunstigere prognose is nog een andere reden aan te wijzen. Ansems: “DC-SCRIPT maakt cellen niet alleen ongevoeliger voor hormonen, maar verhoogt tegelijkertijd de gevoeligheid voor een aantal vitamines. Vitamines, die volgens een toenemend aantal studies de celgroei juist remmen en kankercellen aanzetten tot ´zelfmoord´ (apoptose). Het lijkt erop dat DC-SCRIPT een hoofdschakelaar is, waarmee cellen zich wapenen tegen het ontstaan van borstkanker. Ons onderzoek maakt in elk geval duidelijk dat DC-SCRIPT een belangrijke regisseur is van invloedrijke receptoren in de celkern die te maken hebben met tumorvorming.”

Een aantal zaken moet de komende tijd nog verder worden uitgezocht. Voor welke patientengroep heeft DC-SCRIPT de meeste prognostische waarde? Hoe zit de relatie met die vitamines precies in elkaar? En niet te vergeten: zijn er stoffen waarmee de aanmaak van DC-SCRIPT, en dus de bescherming tegen kanker, gestimuleerd kan worden? Adema: “Op die vragen proberen we zo spoedig mogelijk een antwoord te krijgen.”

Jan de Leeuw