Handige checklist bij complexe casuïstiek voor Cliëntondersteuners op basis van praktijkervaringen
ArrayBij complexe casuïstiek kunnen cliëntondersteuners voor uitdagingen komen te staan, omdat het standaard zorgaanbod niet altijd een passende oplossing biedt voor de hulpvraag van een persoon. In dit soort situaties is het essentieel om samen te werken, creatief te zijn, en de wil te hebben om tot een oplossing te komen.
In de wereld van cliëntondersteuning staan professionals regelmatig voor complexe casuïstiek. Het zijn situaties waarin het standaard zorgaanbod geen kant-en-klare oplossing biedt voor de hulpvraag van een persoon. De complexiteit zit niet zozeer in de aard van de zorgvraag, maar in de routes die moeten worden bewandeld om tot een passende oplossing te komen. Het vergt niet alleen inzet en creativiteit, maar soms ook lef en een lange adem.
Om cliëntondersteuners en gespecialiseerde cliëntondersteuners te ondersteunen bij het aanpakken van deze uitdagende situaties, is er een handige checklist opgesteld op basis van praktijkervaringen. Deze checklist bevat verschillende stappen die kunnen helpen om de benodigde informatie en betrokken personen in kaart te brengen.
De eerste stap is het in kaart brengen van de zorgvraag. Wat zijn de specifieke zorg- en ondersteuningsbehoeften van de cliënt? Het is van cruciaal belang om te begrijpen wat de cliënt zelf wil, maar ook wat de wensen zijn van de naasten. Daarnaast is het van belang om te kijken naar eventuele bestaande woonzorgprofielen of geschikte aanmelddossiers.
De context is een volgende belangrijke factor om te onderzoeken. Was de zorg en ondersteuning in het verleden wel passend? Zo niet, wat is er veranderd? Het betrekken van naasten, zoals ouders en familie, kan bijdragen aan het vinden van een oplossing. Het is essentieel om te beoordelen of zij deel kunnen uitmaken van de oplossing en of zij zelf voldoende ondersteuning hebben. Het is ook van belang om te kijken naar mogelijke sociale of psychiatrische problematiek die van invloed kan zijn op de situatie.
De indicatie van de cliënt speelt een grote rol in het bepalen van de mogelijkheden voor zorg en ondersteuning. Welke zorgindicatie of beschikking heeft de cliënt op dit moment? Als er onduidelijkheid is over een Wlz-indicatie, kan de Wlz-raadpleegfunctie van Vecozo worden gebruikt (mits er een behandelrelatie is). Het is belangrijk om te beoordelen of de huidige indicatie passend is of dat er een andere indicatie moet worden aangevraagd. Daarnaast moet worden gekeken naar de manier waarop de zorg wordt geleverd (in natura, persoonsgebonden budget, combinatie) en of dit passend is voor de situatie. Als er sprake is van een combinatie van langdurige zorg en ondersteuning met behandeling, moet hier rekening mee worden gehouden.
Betrokkenheid van de juiste personen is essentieel bij complexe casuïstiek. Hierbij moet worden gedacht aan een onafhankelijke cliëntondersteuner die naast de cliënt staat, een wettelijk vertegenwoordiger bij wilsonbekwaamheid van de cliënt, de gemeente voor jeugdhulp en Wmo-ondersteuning, de zorgverzekeraar voor wijkverpleging en Zvw-hulpmiddelen, het zorgkantoor voor Wlz-zorg en medisch-generalistische zorg (huisarts, specialist ouderengeneeskunde, Arts voor Verstandelijk Gehandicapten) voor cliënten met een Wlz-indicatie. Ook de huidige zorgaanbieder, potentiële zorgaanbieders, het zorg- en veiligheidshuis, de crisisregisseur en het Centrum voor Expertise en Consultatie kunnen een rol spelen. Het is van groot belang om samen met alle betrokkenen te bespreken wie welke rol en verantwoordelijkheid heeft en welke verwachtingen iedereen heeft. Onduidelijkheid hierover kan de samenwerking belemmeren.
De zorgplicht moet worden bepaald volgens de Zorgwet. Afhankelijk van het type zorg kan de gemeente, zorgverzekeraar, zorgkantoor of de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) verantwoordelijk zijn.
Knellende regels kunnen complexe casuïstiek bemoeilijken, maar er is vaak meer ruimte dan op het eerste gezicht lijkt. Het is belangrijk om creatief te zijn en naar mogelijkheden te zoeken om binnen de regels tot een passende oplossing te komen. Het stappenplan van Arre Zuurmond biedt hierbij een nuttig perspectief, waarbij aandacht wordt besteed aan het niveau waarop een interventie nodig is: op inhoud, proces, relatie of emotie.
Als de complexe casus blijft vastlopen, kan de ‘Crazy 8’-methode worden ingezet. Hierbij worden acht verschillende oplossingen bedacht voor de casus. Door verder te denken dan de standaard ideeën, kunnen onconventionele oplossingen naar voren komen die tot een doorbraak kunnen leiden.
Het is van groot belang om te beseffen dat complexe casuïstiek maatwerk vereist en dat elke situatie anders is. Met de juiste samenwerking, creativiteit en vastberadenheid kunnen cliëntondersteuners uiteindelijk tot een passende oplossing komen voor de hulpvraag van de cliënt.
Hieronder vind je een een vertaling van de checklist Regelhulp op basis van praktijkervaringen die kan helpen bij het in kaart brengen van benodigde informatie en betrokken personen.
- Zorgvraag
- Wat is de zorg- en ondersteuningsbehoefte van de cliënt?
- Wat wil de cliënt zelf? En wat zijn de wensen van de naasten?
- Is er een woonzorgprofiel of een geschikt aanmelddossier beschikbaar?
- Context
- Was de zorg/ondersteuning in het verleden wel passend? Zo nee, wat is er veranderd?
- Zijn naasten betrokken, zoals ouders of familie? Kunnen zij deel uitmaken van de oplossing?
- Hebben naasten zelf voldoende ondersteuning?
- Is er sprake van sociale of psychiatrische problematiek, bijvoorbeeld op het gebied van wonen, inkomen, schulden, verslaving, misbruik, of trauma’s?
- Indicatie
- Welke zorgindicatie of beschikking heeft de cliënt?
- Als het onduidelijk is of een cliënt een Wlz-indicatie heeft, kunnen zorgaanbieders de Wlz-raadpleegfunctie van Vecozo gebruiken (alleen als er een behandelrelatie is). Meer informatie: Wlz-raadpleegfunctie.
- Is de huidige indicatie passend, of moet er een andere indicatie worden aangevraagd?
- Hoe wordt de zorg geleverd (in natura, pgb, combinatie)? Is dat passend?
- Is er sprake van een combinatie van langdurige zorg/ondersteuning met behandeling?
- Betrokkenen
- Zijn de juiste personen betrokken? Wie, Wanneer, Rol:
- Onafhankelijke cliëntondersteuner (op verzoek van cliënten/naasten, staat naast de cliënt)
- Wettelijk vertegenwoordiger (bij wilsonbekwaamheid cliënt, beslissingen over de zorg)
- Gemeente (jeugdhulp, Wmo-ondersteuning, soms bij overgang naar Wlz – toegang, financiering)
- Zorgverzekeraar (wijkverpleging, Zvw-hulpmiddelen – zorgbemiddeling, financiering)
- Zorgkantoor (Wlz-zorg, medisch-generalistische zorg voor cliënten met een Wlz-indicatie – zorgtoewijzing, financiering)
- Huidige zorgaanbieder (als de cliënt al zorg heeft – zorg leveren, omschrijving zorgbehoefte)
- Potentiële zorgaanbieder(s) (invulling zorg)
- Zorg- en veiligheidshuis (procesregie bij ex-gedetineerden, dreigende dakloosheid, verward gedrag)
- Crisisregisseur (bij Wlz-indicatie + crisissituatie in gehandicaptenzorg – toegang tot crisisplek)
- CCE (Centrum voor Expertise en Consultatie – zorginhoudelijk advies bij ernstig probleemgedrag)
- Als de juiste personen aan tafel zitten, bespreek dan de rollen, verantwoordelijkheden, en verwachtingen van iedereen om samenwerking te bevorderen.
- Zijn de juiste personen betrokken? Wie, Wanneer, Rol:
- Zorgplicht
- Bij wie ligt de zorgplicht volgens de Zorgwet?
- Jeugdwet: Gemeente
- Wmo: Gemeente
- Zvw: Zorgverzekeraar
- Wlz: Zorgkantoor
- Overgang Jeugdwet naar Wmo: Gemeente
- Overgang Jeugdwet of Wmo naar Wlz: Tot 5 dagen na ingangsdatum Wlz-indicatie: gemeente, vanaf 5e dag: zorgkantoor. Als zorg inregelen meer tijd kost, is het zorgkantoor verantwoordelijk voor overbrugging.
- Forensische zorg: Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)
- Bij wie ligt de zorgplicht volgens de Zorgwet?
- Ruimte in de regels vinden
- Knellende regels kunnen leiden tot complexe casuïstiek, maar vaak zijn er meer mogelijkheden dan op het eerste gezicht lijkt.
- Gebruik de ‘Ruimte in de regels’ om het gesprek over ruimte in de regels te structureren.
- Overweeg het stappenplan van Arre Zuurmond vanuit het perspectief van kwaliteit van leven, waarbij aandacht wordt besteed aan het niveau waarop een interventie nodig is: op inhoud, op proces, op relatie of op emotie.
- Crazy 8
- Kom je niet verder met het vinden van een oplossing? Probeer de ‘Crazy 8’-methode.
- Bedenk 8 verschillende oplossingen voor de casus voordat je stopt.
- Stimuleer jezelf om verder te denken dan de standaard ideeën om mogelijk onconventionele oplossingen te ontdekken.
Deze checklist is gebaseerd op praktijkervaringen en kan een handige leidraad zijn voor cliëntondersteuners bij het aanpakken van complexe casuïstiek. Onthoud dat elke situatie anders is en maatwerk vereist. Samenwerking, creativiteit en een lange adem kunnen uiteindelijk leiden tot een passende oplossing voor de hulpvraag van de cliënt.
