Gezondheids- en sociale problemen gaan vaak hand in hand

Gezondheidsproblemen en sociale problemen gaan vaak hand in hand en zie je in families in de verschillende generaties terugkomen. Dit laat het recente promotieonderzoek van Nienke Slagboom zien. Slagboom deed onderzoek naar gezondheidsongelijkheid in gezinnen in het Zuid-Hollandse Katwijk aan Zee. De bevindingen uit het proefschrift bevestigen dat hardnekkige gezondheidsverschillen vragen om een brede aanpak, waarin lokale overheden, beleidsmakers, welzijns- en gezondheidsorganisaties, professionals uit het medische en sociaal domein en de mensen om wie het gaat met elkaar samenwerken.

Onze samenleving kent grote verschillen in gezondheid. Het blijkt moeilijk te zijn om deze gezondheidsverschillen te verkleinen. In wijken waar bewoners veel zorgen hebben over wonen, inkomen of werk bestaat een hoger risico op een slechte gezondheid. Deze opeenstapeling van gezondheids- en sociale problemen worden ook wel een ‘syndemie’ (syndemics) genoemd.

Opeenstapeling van gezondheids- en sociale problemen

Slagboom deed haar promotieonderzoek naar gezondheidsongelijkheid in gezinnen in Katwijk, een voormalig vissersdorp. Zij onderzocht de overdracht van generatie op generatie van gestapelde problemen aan de hand van deze syndemische theorie. Welke sociale mechanismen dragen bij aan kwetsbaarheid voor overdracht en welke helpen juist om te voorkomen dat klachten zich ontwikkelen? Wat kunnen we doen om dit soort intergenerationele patronen te doorbreken en welke aangrijpingspunten zijn er voor vroege interventies? De wisselwerking tussen leefomgeving en ziekte stond centraal in het onderzoek in Katwijk.

In gesprek met Katwijkse families

Voor haar onderzoekkeek Slagboom eerst naar de cijfers van Katwijk, daarna ging ze op zoek naar de levensverhalen achter de cijfers. Met de geschiedenis en teloorgang van de visserij in gedachte, sprak ze gedurende vier jaar met families verdeeld over drie generaties en liep ze mee in het dagelijks leven. Daarnaast interviewde zij professionals die werken met gezinnen. Nienke onderzocht samen met bewoners en professionals wat belangrijk is in een gezinsgerichte benadering van veel voorkomende gezondheidsproblemen.

Het onderzoek laat dus onder meer zien dat gezondheidsproblemen en sociale problemen vaak hand in hand gaan. De drie meest voorkomende clusters van aandoeningen in Katwijk omvatten steeds een combinatie psychologische stress, cardiometabole ziekten zoals hart- en vaatziekten, suikerziekte en hoge bloeddruk en pijn aan het bewegingsapparaat, zoals artrose of reuma. Deze stapeling van deze drie aandoeningen komt vaker voor bij mensen die last hebben van financiële stress, eenzaamheid, die geen betaald werk hebben, beperkt bewegen en overgewicht hebben (een BMI hoger dan 25).

Generatie op generatie doorgegeven

Deze zogenoemde ‘syndemische kwetsbaarheid’ gaat mogelijk door generaties heen (intergenerationeel), maar kan ook doorbroken worden. Een complex samenspel van ongunstige sociale omstandigheden, nare levensgebeurtenissen, leefgewoonten en levenslessen kenmerkt de geschiedenissen van families waarbij deze kwetsbaarheid van generatie op generatie wordt doorgegeven. Onderwijs, sociale steun en het vermogen om te dromen zijn juist factoren die een rol spelen bij afnemende syndemische kwetsbaarheid.

Het onderzoek van Slagboom toonde eveneens  aan dat gezinsgerichte preventie positieve effecten kan hebben op de gezondheid en welzijn van het gezin. Hoewel het in de praktijk wel uitdagend bleek om deze gezinsgerichte preventie te organiseren. Ook werd duidelijk dat preventie gericht op het overgewicht van kinderen reacties van protest kan oproepen. Slagboom bestudeerde waarom gesprekken over gewicht in een handomdraai spannend worden. Wat gaat er schuil achter onmiddellijke grappen, spot of boze reacties als het over gewicht gaat? Haar conclusie? De grapjes en de boosheid zijn een vorm van verzet tegen een overheid die zich niet bekommert over wat belangrijk is voor de bevolking en een protest tegen een overheid die zich mengt met opvoeding een leefgewoonten.

Verdiep je in de historie van de omgeving

Slagboom geeft in haar proefschrift aan dat voor het begrijpen en lokaal aanpakken van deze intergenerationele overdracht van gestapelde problemen een grondig begrip van de lokale geschiedenis en van socio-historische relaties onmisbaar is. Het gebruiken van de zogenoemde syndemische theorie maakt het mogelijk om gezondheidsuitkomsten in het licht van de (historische) leefomgeving van een gemeenschap te begrijpen en aan te pakken.

Op 22 maart verdedigde medisch antropoloog Nienke Slagboom haar promotieonderzoek ‘Turning the tide: Countering syndemic vulnerability in a fishermen community’ bij de Universiteit van Leiden.

Redactie Medicalfacts/ Janine Budding

https://www.medicalfacts.nl

Ik heb mij gespecialiseerd in interactief nieuws voor zorgverleners, zodat zorgverleners elke dag weer op de hoogte zijn van het nieuws wat voor hen relevant kan zijn. Zowel lekennieuws als nieuws specifiek voor zorgverleners en voorschrijvers. Social Media, Womens Health, Patient advocacy, patient empowerment, personalized medicine & Zorg 2.0 en het sociaal domein zijn voor mij speerpunten om extra aandacht aan te besteden.

Ik studeerde fysiotherapie en Health Care bedrijfskunde. Daarnaast ben ik geregistreerd Onafhankelijk cliëntondersteuner en mantelzorgmakelaar. Ik heb veel ervaring in diverse functies in de zorg, het sociaal domein en medische-, farmaceutische industrie, nationaal en internationaal. En heb brede medische kennis van de meeste specialismen in de zorg. En van de zorgwetten waaruit de zorg wordt geregeld en gefinancierd. Ik ga jaarlijks naar de meeste toonaangevende medisch congressen in Europa en Amerika om mijn kennis up-to-date te houden en bij te blijven op de laatste ontwikkelingen en innovaties. Momenteel ben doe ik een Master toegepaste psychologie.

De berichten van mij op deze weblog vormen geen afspiegeling van strategie, beleid of richting van een werkgever noch zijn het werkzaamheden van of voor een opdrachtgever of werkgever.