Doorontwikkeling inclusievere VO-scholen vraagt betere randvoorwaarden en ondersteuning

Op 38% van de VO-scholen die werken aan inclusiever onderwijs is het aantal verwijzingen naar gespecialiseerd onderwijs afgenomen. Bij 44% is dat ongeveer gelijk gebleven en bij 12% toegenomen. Ondanks de substantiële vorderingen en geleverde inspanningen blijkt het in de praktijk lastig om meer leerlingen die extra onderwijszorg nodig hebben binnen de muren te houden van het reguliere VO. Beperkende factoren blijken vooral de beperkte middelen voor ondersteuning van leerlingen en leraren in de scholen zelf en bij samenwerkingsverbanden voor ondersteuning van leerlingen op dit gebied. Toch zitten deze scholen niet bij de pakken neer. Want bijna de helft (48%) wil de komende vier jaar het aantal leerlingen die speciale onderwijszorg nodig hebben juist uitbreiden en niet doorverwijzen naar het gespecialiseerd onderwijs. Deze cijfers zijn afkomstig uit het kersverse onderzoeksrapport ‘Werken aan inclusiever voortgezet onderwijs’ dat vandaag door het Platform Naar Inclusiever Onderwijs wordt gepresenteerd. Dit platform is een nieuw landelijk praktijkplatform voor het onderwijs en gemeenten dat als doel heeft scholen te helpen bij het werken aan inclusiever onderwijs. 

Van de groep scholen die meer leerlingen met speciale onderwijszorg wil opvangen, geeft 60% aan dat een aantal randvoorwaarden dan wel moet verbeteren. De belangrijkste randvoorwaarden zijn naast de middelen voor schoolinterne ondersteuning voor leraren en leerlingen en die van het samenwerkingsverband voor leerlingen die speciale onderwijszorg behoeven, de balans van draagkracht/draaglast van het schoolteam en de deskundigheid/expertise van docenten, en de toegankelijkheid/geschiktheid van het gebouw.

Motivatie komt vooral van binnen de scholen, nauwelijks van buiten

Uit het onderzoek blijkt verder dat dé motivatie achter inclusiever onderwijs bij VO-scholen komt van binnen deze scholen en nauwelijks van buiten. De helft tot twee derde (52% tot 68%) van de VO-scholen noemt de missie en visie van bestuur en team, de toegenomen expertise van leerkrachten, het terugdringen van thuiszitten en het verhogen van de participatie van leerlingen als belangrijke motieven. Ook de visie en ondersteuning van het samenwerkingsverband waarvan een VO-school deel uitmaakt speelt een rol.Andere, meestal externe redenen, zoals het opheffen of ontbreken van het voortgezet speciaal onderwijs of praktijkonderwijs in de regio, financiële redenen of een gemeente die inclusief onderwijs bepleit, speelt bij 68% tot 90% van de VO-scholen geen of nauwelijks een rol in het opnemen van leerlingen die speciale onderwijszorg nodig hebben.

Substantiële vorderingen 

Onder de onderzochte scholen in het VO worden vooral vorderingen gemaakt bij het vergroten van het draagvlak voor inclusiever onderwijs bij leerlingen, het verbeteren van de toegankelijk/geschiktheid van het schoolgebouw, en de onderwijskundige en sociale integratie van leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften.

Roep om ondersteuning en betere randvoorwaarden

De roep om ondersteuning van VO-scholen die al bezig zijn met inclusief onderwijs is groot, zo blijkt uit het onderzoek. De acties die vanuit het platform aandacht krijgen, blijken goed gekozen. Het gaat daarbij volgens de meerderheid van de scholen vooral om passende professionaliseringsaanpakken en voorbeelden van ondersteuning van onderwijsmedewerkers, ook als team, werkbezoeken en het opzetten van leernetwerken voor schoolleiders/teams en bestuurders. Aandacht voor huisvesting en inzet van (jeugd- en paramedische) zorg zijn belangrijke prioriteiten. Daarnaast is het vergroten van competenties van onderwijsgevenden in hoge mate een prioriteit, evenals de beschikbaarheid van de ondersteuning vanuit het samenwerkingsverband, de beschikbaarheid van onderwijs-/klassenassistenten, en de inzet van jeugdhulp.

Verschillen onderzoeksbevindingen in PO en VOV

ergeleken met het onderzoek gericht op inclusieve basisscholen, dat eerder dit jaar gereed kwam, valt op dat, behalve diverse overeenkomsten, reguliere VO-scholen die werken aan inclusiever onderwijs vaker kiezen voor onderwijs in aparte klassen (22% in VO, 5% in PO), meer worden ondersteund vanuit het gespecialiseerd onderwijs (vso) (38% in VO, 27% in PO), zichzelf meer typeren als beginnend initiatief (67% in VO, 54% in PO), daarin leerlingen met een verstandelijke beperking minder includeren (69% in VO, 88% in PO), en meer gericht zijn op jongeren met lichamelijke beperkingen (69% in VO, 45% in PO),  en gedragsproblemen (94% in VO, 58% in PO), en meer blijven verwijzen naar het gespecialiseerd onderwijs (27% in VO verwijst niet door, 50% in PO verwijst niet door).

Week van Inclusief Onderwijs

Deze week, van 27 september t/m 1 oktober, organiseert het Platform Naar Inclusiever Onderwijs de Week van Inclusief Onderwijs. Het Platform Naar Inclusiever Onderwijs is vanuit onderwijsorganisaties opgericht als praktijkplatform voor het onderwijs en gemeenten met als doel scholen en hun samenwerkingspartners te ondersteunen bij het werken aan inclusiever onderwijs.

Bron: Platform naar Inclusiever Onderwijs

Janine Budding