Computer Assisted Surgical Anatomy Mapping brengt safe en danger zones in beeld
ArrayOperaties veiliger door innovatieve methode om menselijk lichaam in kaart te brengen
Plastisch chirurg Anton Kerver heeft een computerprogramma ontwikkeld dat chirurgen helpt om operaties veiliger uit te voeren. “Geen mens is hetzelfde”, aldus Kerver. “De anatomie, zenuwen, bloedvaten en spieren zijn bij niemand gelijk.” Het computerprogramma toont de chirurg het anatomische gemiddelde van het lichaam, waardoor de chirurg direct kan zien waar zo min mogelijk variaties van een zenuw lopen en het veilig is om te opereren. Deze innovatieve vorm van anatomie-onderzoek is ontwikkeld door Kerver, in samenwerking met prof. Kleinrensink, op de afdeling Neurowetenschappen-Anatomie van het Erasmus MC. Kerver, plastisch chirurg in opleiding bij het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, promoveert vandaag in Rotterdam op dit onderwerp.
Het promotieonderzoek van Kerver heeft aangetoond dat chirurgische operaties met behulp van het computerprogramma Computer Assisted Surgical Anatomy Mapping (CASAM) een stuk veiliger worden. CASAM is een innovatieve methode om het menselijk lichaam in beeld te brengen: het voorspelt de anatomie van het lichaam aan de hand van computeralgoritmes. Daardoor kunnen (plastisch) chirurgen de zogenaamde ‘safe zones’ – gebieden waar zo min mogelijk variaties van een zenuw lopen en het veilig is om te opereren – berekenen. De methode heeft volgens Kerver ook een belangrijke opleidingsfunctie: nieuwe chirurgen kunnen met CASAM snel en effectief de vele variaties in de anatomie van verschillende mensen aanleren. Zo leidt de innovatie niet alleen tot betere zorg voor de individuele patiënt, maar ook tot een stap voorwaarts in de opleiding van (plastisch) chirurgen van de toekomst.
Maatwerk door innovatieve methode
Vertrekpunt voor het promotieonderzoek van Kerver was dat geen mens hetzelfde is. Voor chirurgen is het belangrijk om al die anatomische variaties zo goed mogelijk te kennen, om de kans op complicaties bij een operatie zo klein mogelijk te houden. Met CASAM is het mogelijk om op basis van een anatomisch ‘gemiddelde’ bijvoorbeeld een hand of enkel te visualiseren, waarin alle variaties qua zenuwen en bloedvaten zichtbaar zijn. De chirurg kan aan de hand van deze visualisatie eenvoudiger bepalen waar hij/zij wel of niet moet snijden tijdens een operatie. Volgens Kerver heeft de ontwikkeling van CASAM grote invloed op de dagelijkse praktijk: “Dankzij deze nieuwe techniek kan de chirurg heel gericht zijn werk doen. We kunnen nu op basis van een grote hoeveelheid data de richtlijnen voor meerdere operaties aanpassen, bijvoorbeeld wat betreft de plaats en richting van de incisies, om zo de kans op zenuwschade fors te verkleinen.”
Safe zones & danger zones
Met CASAM kunnen de safe zones van patiënten worden bepaald waardoor operaties aanzienlijk veiliger en efficiënter worden. Computeralgoritmes berekenen op basis van de beschikbare data bijvoorbeeld een gemiddelde enkel of hand, waarop alle zenuwen en bloedvaten van de verschillende preparaten tegelijk worden weergegeven. Dit gemiddelde kunnen chirurgen vervolgens over foto’s van de hand of enkel van de patiënt leggen, om direct te zien waar de safe zones liggen en te bepalen wat de danger zones zijn, gebieden waar juist heel veel zenuwen lopen.
Belangrijk voor opleiding nieuwe chirurgen
Om in de toekomst patiënten nog beter te kunnen behandelen, complicaties te voorkomen en effectievere zorg te bieden wordt CASAM ook gebruikt voor het opleiden van nieuwe chirurgen. Kerver: “Als chirurgen in opleiding leren opereren op één lichaam, leren ze slechts de anatomie van één persoon. Met CASAM kan op hetzelfde lichaam ook virtueel de anatomie van vele andere lichamen worden getoond. Op deze wijze leert een jonge chirurg veel sneller de vele variaties kennen en herkennen. Tegelijkertijd kan CASAM ook worden gebruikt om de kennis van ervaren chirurgen over anatomische variatie te vergroten.”
Vervolgonderzoek
Hoewel het promotieonderzoek van Kerver de directe toegevoegde waarde van CASAM al aantoont, is de ambitie om er in de toekomst nog veel meer chirurgische vraagstukken mee op te lossen. Zo wordt er gekeken naar de betekenis voor 3D-anatomie en streven de onderzoekers naar internationale samenwerking om meer anatomische gegevens aan de huidige CASAM-database toe te voegen. Ook kan er volgens Kerver verder onderzoek worden gedaan naar de anatomische verschillen tussen mensen met bijvoorbeeld een andere etniciteit, om nog meer zorg op maat te kunnen bieden aan verschillende patiënten. Bovendien moet het op termijn zelfs mogelijk zijn om met CASAM live, in de operatiekamer, anatomische variaties op de patiënt zelf te projecteren, om zo direct de safe en danger zones voor de behandeling te bepalen.
Tien verschillende variaties van zenuwen, met CASAM in kaart gebracht en weergegeven in een gemiddelde enkel. Door de zenuwen goed in kaart te brengen kunnen complicaties van enkelchirurgie worden voorkomen. In de toekomst zal het mogelijk zijn om met CASAM live, in de operatiekamer, anatomische variaties op de patiënt zelf te projecteren.
Bron: NVPC
