Slikken is niet voor iedereen een feestje
ArrayDag van de Logopedie op 6 maart vraagt aandacht voor slikproblemen
Niet naar een verjaardagsfeestje durven, omdat je bang bent dat je je in een stukje taart of een slok koffie verslikt. Elke avond spanning aan de keukentafel omdat je kind niet goed kan slikken en daardoor weigert te eten. Slikproblemen hebben grote impact, zowel bij kinderen als volwassenen. Veel mensen weten niet dat de logopedist kan helpen. Daarom staat de Dag van de Logopedie op 6 maart in het teken van slikproblemen.
‘Eten en drinken. Kauwen en slikken. We doen het zonder erbij na te denken. Maar wanneer dat moeilijk gaat, spreek je van een slikprobleem’, aldus Hanneke Kalf, als logopedist en universitair docent verbonden aan de afdeling Revalidatie van het Radboudumc in Nijmegen. Hanneke Kalf is expert op het gebied van slikproblemen bij volwassenen. ‘Bij volwassenen ontstaat slikproblemen vaak na een beroerte, maar ook mensen met de ziekte van Parkinson, een spierziekte of kanker in de mond of keel kunnen slikproblemen krijgen’, vertelt Hanneke Kalf. ‘Door deze aandoeningen raken de structuren en spieren of zenuwen die zorgen dat je kunt slikken, beschadigd. Soms komen slikproblemen ook voor bij mensen met dementie, maar dan meer in vorm van problemen met eten en drinken omdat voeding anders wordt ervaren of niet meer herkend.’
Oorzaken bij kinderen
Bij kinderen spelen weer andere oorzaken, vertelt Lenie van den Engel-Hoek, eveneens werkzaam als logopedist bij het Radboudumc, universitair docent en expert op het gebied van slikproblemen bij kinderen. ‘Het probleem komt vaak voor bij kinderen die te vroeg geboren zijn. Maar ook bij kinderen met een (aangeboren) handicap of spierziekte. Soms kan er ook iets anders aan de hand zijn en is het tijdelijk van aard. Een kind dat borstvoeding krijgt, weigert bijvoorbeeld om uit de fles te drinken. Andere kinderen hebben moeite hebben met het leren zuigen, eten van de lepel of kauwen. Voor weer andere kinderen is het slikken zelf een probleem. Hierdoor kan het kind zich regelmatig verslikken of gaan spugen. Soms kan een kind helemaal niet eten of drinken. In dat geval wordt er sondevoeding geven om te voorkomen dat het kind ondervoed raakt. Daarna moet het weer geholpen worden bij de overgang naar ‘gewoon’ eten en drinken.’
Niet meer naar feestjes
De impact van slikproblemen is groot, zowel bij volwassen als kinderen, vertellen de collega’s Kalf en Van den Engel-Hoek. Hanneke Kalf: ‘Wanneer volwassenen niet meer goed kunnen kauwen of slikken, eten ze minder, kunnen ze ongewenst gewicht verliezen en zelfs ondervoed raken. Ook kunnen ze een longontsteking krijgen wanneer bij het verslikken vocht of voeding in de luchtpijp komt.’ Maar ook op sociaal gebied heeft het gevolgen, aldus Hanneke Kalf. ‘Je kunt niet meer eten of drinken wat je lekker vindt. Niet meer een knapperig stokbroodje gezond, maar ook geen pizza of vlees van de barbecue. Zelfs het ‘gewoon’ drinken van koffie of limonade gaat niet zomaar meer. Ik hoor in mijn spreekkamer vaak verhalen van mensen die niet meer naar een verjaardagsfeestje of een etentje durven, omdat ze bang zijn zich te gaan verslikken.’
Onmacht bij ouders
Ook voor ouders hebben de slikproblemen van hun kind veel invloed op het dagelijks leven, vertelt Lenie van den Engel-Hoek. ‘Deze kinderen hebben vaak medische- of ontwikkelingsproblemen. Dit vraagt al extra zorg van ouders of verzorgers. De slikproblemen komen daar dan nog eens bij. Ook ik hoor schrijnende verhalen van ouders die bij ons team terecht komen. De avondmaaltijd die normaal gesproken een moment van rust zou moeten zijn, levert alleen maar spanning op. Als ouder wil je goed voor je kind zorgen. Wanneer het niet lukt om je kind goed en veilig te laten eten, voel je je tekort schieten. Dat zorgt voor stress, ongerustheid en onmacht.’
Logopedie kan helpen
Het herkennen van slikproblemen en het stellen van een goede diagnose vraagt om kennis en ervaring, aldus Kalf en Van den Engel-Hoek. Daar zijn vaak meerdere disciplines bij betrokken. Ook de logopedist speelt daarin een belangrijke rol. In alle instellingen in de gezondheidszorg zijn daarom logopedisten te vinden die ook slikproblemen behandelen. ‘Een logopedist kan het probleem niet altijd helemaal oplossen’, aldus Van den Engel-Hoek. ‘Wel kunnen ze ervoor zorgen dat een patiënt ermee om leert gaan.’ ‘Als logopedist kun je twee dingen doen’, legt Kalf uit. ‘In de eerste plaats kunnen je de patiënt helpen de slikspieren intensief te trainen om zo weer makkelijker of veiliger te leren slikken. Is dat niet mogelijk is, dan ga je met de patiënt – vaak samen met de mantelzorger of andere zorgverleners – op zoek naar oplossingen om zo goed en veilig mogelijk te eten en te drinken. Bijvoorbeeld door een andere sliktechniek aan te leren of aangepaste, makkelijke voeding te adviseren. Hierdoor wordt het leven voor de patiënt en de omgeving weer een stuk aangenamer.’
