Herstel van balans afweerysteem remt vetziekten
ArrayAanknopingspunt voor behandeling effecten obesitas
Het lichaamseigen eiwit IL-37 beschermt het lichaam tegen de gevolgen van overgewicht. Dit recent ontdekte eiwit heeft een functie in het remmen van ontstekingen in overmatig vetweefsel die op termijn kunnen leiden tot diabetes. Een verstoorde balans tussen de verschillende onderdelen van het afweersysteem is een belangrijke oorzaak voor gezondheidsproblemen als gevolg van overgewicht. Tot deze conclusies komt Dov Ballak in zijn promotieonderzoek bij het Radboudumc dat leidde tot publicaties in onder andere de wetenschappelijke tijdschriften PloS One en Nature Communications.
Chronisch overgewicht is wereldwijd een van de grootste vermijdbare gezondheidsproblemen. Obesitas vergroot het risico op verschillende ziekten, zoals type 2 diabetes, hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker. Het beste middel ter voorkoming van deze ziektes is een combinatie van dieet en lichaamsbeweging. Dit advies is echter niet toereikend om de globale obesitasepidemie te stoppen. Meer begrip over hoe overgewicht tot ziektes leidt, is daarom nodig.
Afweersysteem ontsteekt …
Een van de eigenschappen van overgewicht is de aanwezigheid van chronische ontstekingen in het vetweefsel, zonder dat er een ziekteverwekker zoals een virus of een bacterie in het spel is. Deze ontstekingen leiden tot problemen in de stofwisseling, waaronder een ongevoeligheid voor insuline met diabetes type 2 tot gevolg. De ontstekingen ontstaan als de obese vetcellen signaalstoffen gaan afgeven die het afweersysteem activeren. Specifieke snel reagerende cellen van dit systeem, de zogenaamde macrofagen, reageren hierop en verergeren de ontsteking.
… maar beschermt ook
Het afweersysteem beschikt echter ook over een deel dat zich kan aanpassen aan een specifieke infectie en voor weerstand op de lange termijn zorgt. Ballak ontdekte dat dit deel van het immuunsysteem juist kan beschermen tegen de gevolgen van de ontstekingen. Laboratoriummuizen waarbij dit aangeleerde immuunsysteem ontbrak, hadden meer last van ontstekingen als gevolg van overgewicht. Dit kwam onder andere doordat de vetcellen minder geremd werden in de afgifte van signaalstoffen.
Beschermend eiwit
Een van de beschermende stoffen die Ballak op het spoor kwam is het eiwit Interleukine-37 (IL-37). Interleukines zijn signaalstoffen die er voor zorgen dat het immuunsysteem zich kan aanpassen. Ballak voorzag muizen – die van nature geen IL-37 aanmaken – van een menselijk IL-37 gen. Deze muizen waren er na een vetrijk dieet veel beter aan toe dan hun soortgenoten zonder het beschermende eiwit. Ze hadden geen overgewicht en geen bijbehorende ontstekingen, maar ook geen leververvetting en een betere insulinetolerantie.
Natuurlijke bescherming
Ballak keek gedetailleerd naar de stofwisselingsproducten in het bloed van de IL-37 muizen en zag dat ze onder andere meer adiponectine in het bloed hadden. Dit is een hormoon dat gezond vetweefsel uitscheidt en positief werkt op de stofwisseling. Ook hadden deze muizen meer enzymen in het bloed die positief werken op de stofwisseling. Dov Ballak: “Interleukine-37 lijkt een natuurlijke bescherming tegen de gevolgen van overgewicht te bieden. De vraag is of IL-37 ook zo goed werkt als je het van buitenaf toedient. Het antwoord op deze vraag is belangrijk om de stap te kunnen zetten naar de ontwikkeling van IL-37 in een vorm van therapie.”
Complex systeem
Naast IL-37 onderzocht Ballak een aantal andere eiwitten die een rol spelen in de vetontstekingen, zoals Toll Like Receptors. Dit zijn stoffen op de cel die kunnen herkennen of er schadelijke moleculen in de buurt zijn, waarna een ontsteking op gang kan komen. Hij vond dat een van deze receptoren sterk aanwezig is op dikke vetcellen. In verdere experimenten bleek echter dat deze TLR geen rol van betekenis speelt in het ontstaan van insulineresistentie. Een vergelijkbare ontdekking deed Ballak bij het MAP3K8 enzym. Dit enzym reguleert het ontstaan van ontstekingen in het vetweefsel, maar lijkt weer geen rol te spelen bij het toenemen van deze ontstekingen als gevolg van overgewicht.
Bewegen blijft beter
Dov Ballak: “We weten nu dat een verstoorde balans in het afweersysteem ervoor zorgt dat je ziek wordt van overgewicht. Het is belangrijk om meer te weten over de precieze werking hiervan. Dat brengt het ontwikkelingen van behandelingen een stap dichterbij. Maar laten we wel wezen: de beste behandeling tegen de gevolgen van obesitas blijft nog altijd voldoende beweging, een uitgebalanceerd dieet en een gezonde levensstijl. Mijn proefschrift is eigenlijk overbodig als preventie van overgewicht meer aandacht zou krijgen van de overheid.”
Bron: Radboudumc
