Houtvuurtjes geven jonge Oegandezen COPD
ArrayHarlingen, Onder de dertigers op het platteland van Oeganda komt opvallend veel COPD voor. Bij een steekproef onder bijna 600 Oegandezen had ruim 16% duidelijke symptomen van COPD. Van die patiënten was vier op de tien tussen de 30 en 39 jaar oud. Dat blijkt uit een inventarisatie door de Friese huisarts Frederik van Gemert en collega’s, die nu is gepubliceerd in het tijdschrift Lancet Global Health. ‘De belangrijkste risicofactor in dit onderzoek lijkt de blootstelling aan houtrook in huis’, stelt Van Gemert. ‘Als je deze getallen doortrekt naar de rest van de wereld, dan betekent dit dat onder de drie miljard mensen die wereldwijd worden blootgesteld aan houtrook, COPD veel meer voorkomt dan we denken, met name onder de jong volwassenen.
Van Gemert en collega’s benaderden ruim 600 mensen van dertig jaar of ouder uit dertig dorpjes in het district Masindi in Oeganda. Naast een enquête, waarbij onder andere werd gevraagd naar aanvallen van kortademigheid (exacerbaties), werd bij de uiteindelijk 588 deelnemers ook een spirometrisch onderzoek verricht.
Koken op houtvuur
Volgens Van Gemert is een dergelijke inventarisatie nog niet eerder uitgevoerd op het platteland van Afrika. ‘De weinige getallen die beschikbaar zijn komen uit de steden en betreffen bovendien mensen boven de 40 jaar. In relatie tot de blootstelling aan houtrook rond het koken op het platteland is nog nooit een betrouwbare inventarisatie in Afrika uitgevoerd.’
De meeste campagnes die gericht zijn op het terugdringen van koken op houtvuurtjes, zijn ingegeven door de problemen rond erosie, stelt Van Gemert. ‘Door het koken op houtvuurtjes is er natuurlijk de nodige ontbossing. Ook moeten vrouwen en kinderen erg veel tijd besteden aan het verzamelen van hout. De problemen rond de blootstelling aan houtrook in huis worden vaak ook wel genoemd als een probleem, maar tot nu toe had niemand nog serieus onderzoek gedaan naar die gezondheidsrisico onder de plattelandsbevolking in Afrika.’
Roken en houtrook
Het voorkomen van COPD onder de onderzochte mensen is in vergelijking met Nederland (4%) al hoog: 16%. ‘Dat beeld wordt nog dramatischer als je naar de leeftijdsopbouw kijkt’, stelt Van Gemert. ‘Waar de incidentie van COPD in Nederland boven de veertig pas voorzichtig begint te stijgen, waren de dertigers in het door ons onderzochte gebied de grootste groep.’ Die hoge percentages verklaren de onderzoekers, naast een fors percentage rokers (7% van de vrouwen en 34% van de mannen) met name door de blootstelling aan houtrook: 91% van de mannen en zelfs 95% van de vrouwen. Door die enorme hoge percentages was het evenwel onmogelijk om een betrouwbaar relatief risico van houtrook te berekenen. Er waren eenvoudig weg niet voldoende mensen die níet werden blootgesteld aan rook voor een betrouwbare vergelijking.
Bewustwording
Van Gemert, huisarts in Harlingen, voerde dit onderzoek uit in samenwerking met de academische centra in Leiden en Groningen en de Makerere University in Oeganda . Na deze eerste inventarisatie wil hij het onderzoek voortzetten door middel van een interventieprogramma. ‘Dat begint met bewustwording. Via campagnes die we via de dorpshoofden laten lopen willen we mensen bewust maken van het risico dat koken op open houtvuurtjes met zich meebrengt. Via de ouderwetse hooikist of een relatief eenvoudig oventje van klei, modder en zand, met een goede rookgasafvoer naar buiten is daar al heel veel aan te doen.’
Het onderzoek heeft ook belangrijke implicaties voor de rest van de wereld, stelt de onderzoeker. ‘Wereldwijd koken bijna drie miljard mensen op open houtvuren. Daar is dus een enorme winst te boeken op het gebied van voorkoming van longproblemen.’
Bron: Lancet Glob Health 2015; 3: e44–51
