Rode cijfers voor 16 procent van organisaties in gehandicaptensector
Array
Snijden in personeelsbestand in flexibele schil om huishoudboekje kloppend te krijgen
Steeds meer organisaties in de gehandicaptenzorg staat het water aan de lippen, ondanks het feit dat er het afgelopen jaar al fors is gesneden in het aantal (flexibele) arbeidskrachten. Door stijgende bedrijfslasten, hogere personeelskosten en gelijkblijvende inkomsten, zijn de resultaten het afgelopen jaar sterk afgenomen. In 2012 was de gehandicaptenzorg nog de best presterende deelsector in de zorg qua rendement (2,7 procent), in 2013 is dat gedaald tot 1,3 procent.
Ruim 16 procent van de organisaties uit de sector schreef vorig jaar zelfs rode cijfers. Vooral grote organisaties hebben moeite het huishoudboekje kloppend te krijgen. Dit blijkt uit de jaarlijkse analyse van 174 jaarverslagen van zorgorganisaties actief in de gehandicaptenzorg door Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs, ook wel de jaarlijkse thermometer van de zorg genoemd.
De resultaten in de sector staan onder meer onder druk door de afschaffing van de zogenaamde ‘Agema’-gelden (intensiveringsmiddelen). Doordat deze middelen in 2013 zijn afgeschaft, zijn de bedrijfsopbrengsten – ondanks indexering van tarieven en een lichte toename van de zorgproductie – gestabiliseerd op circa € 8,1 miljard. De bedrijfslasten zijn daarentegen met circa anderhalf procent gestegen naar ruim € 7,8 miljard. De toegenomen bedrijfslasten worden veroorzaakt door de stijging in de personeelskosten. De personeelskosten zijn niet alleen gestegen door CAO-stijgingen, maar ook door kosten van (reserveringen voor) reorganisaties. De omvang van de voorzieningen voor reorganisaties is gestegen naar ruim 500 miljoen euro. Een andere oorzaak van de toegenomen personeelskosten zijn de hogere sociale lasten en pensioenpremies. Deze stijgen sterk, gemiddeld met zes procent.
Minder afgeboekt
Opvallend is dat er het afgelopen jaar minder is afgeboekt op zorgvastgoed (impairment): € 67 miljoen in 2013 ten opzichte van ruim € 100 miljoen in 2012. Deze daling is opmerkelijk, omdat de financiële prognoses op het moment van het opmaken van de jaarrekening over 2013 ongunstiger waren dan een jaar geleden. Verwacht werd dat dit beeld zich zou vertalen in een neerwaartse bijstelling van de verwachte toekomstige opbrengsten en in lijn daarmee verlaging van de waarde van het zorgvastgoed. De daling van de impairmentverliezen kan worden verklaard uit het feit dat in het zorgakkoord van april 2014 de maatregelen in het kader van de extramuralisering van de lichtere zorg zijn verzacht.
Druk op liquiditeit
De liquiditeit van de meeste zorgorganisaties in de gehandicaptenzorg ligt nog boven de traditionele norm van 1,0. Intrakoop verwacht dat de komende jaren de druk op de liquiditeit sterk zal toenemen. De bezuinigingen zullen in het algemeen de operationele resultaten en daarmee de liquiditeit geen goed doen. Daarnaast zal door verschuiving van bekostiging van de AWBZ naar zorgverzekeraars en gemeenten de bevoorschotting door zorgkantoren afnemen. Ook heeft de sector voldoende cashflow nodig voor reorganisatie- en afvloeiingskosten. Instellingen in de gehandicaptensector die in 2013 nog een positief resultaat hebben behaald, hebben de bescheiden exploitatieresultaten in de meeste gevallen opgepot voor slechtere tijden. Het eigen vermogen als percentage van de totale omzet voor de sector als geheel steeg in 2013 naar 23,1 procent. Daarmee beschikt de sector als geheel over een redelijk gezonde maar ook noodzakelijke buffer met het oog op de toenemende bedrijfsrisico’s door de bezuinigingen waar de gehandicaptenzorg vanaf 2015 mee te maken zal krijgen.
Snijden in flexibele schil en minder vacatures
Na jaren van toenemende flexibilisering en stijgende kosten voor personeel niet in loondienst (PNIL, zoals zzp’ers en uitzendkrachten), zijn deze kosten in 2013 juist fors gedaald met 9 procent. Ook dit is een signaal dat de sector voorsorteert op een periode van krimp door fors te snijden in de zogeheten flexibele schil. Ook het aantal vaste krachten daalt na jaren van groei met gemiddeld plus 3 procent in de afgelopen jaren. De instroom van nieuwe medewerkers bedroeg bijna 17.000 medewerkers, terwijl circa 20.000 medewerkers uitstroomden. De daling in het aantal personeelsleden lijkt samen te hangen met een toenemende extramuralisering de komende jaren. Ook het aantal vacatures nam fors af: min 18 procent naar een totaal van 3.143 vacatures in 2013.
Inkoopkosten
Frank Kaptein, directeur/bestuurder van Intrakoop: “Al met al is de situatie zorgelijk. Uit ons onderzoek blijkt dat de gehandicaptensector de flexibele schil van personeel niet in loondienst vrijwel volledig heeft wegbezuinigd. Ook is de sector er in geslaagd de inkoopkosten onder controle te houden. Desondanks staan veel instellingen op dit moment met de rug tegen de muur. Voorkomen moet worden dat organisaties moeten gaan snijden in de kwaliteit van zorg om te overleven. Daar zijn noch de cliënten, noch de sector bij gebaat.”
