Oververhitting en koeling tijdens het WK, gericht koelen kan prestaties bevorderen

Nederland speelt zondag tegen Mexico in Fortaleza, een stad met een tropisch klimaat met hoge temperaturen en een hoge luchtvochtigheid. Wint Nederland, dan speelt het daarna in Salvador, waar een tropisch savanneklimaat heerst. De temperatuur- en vochtregulatie van onze spelers kan zeker bij hoge temperaturen flink op de proef worden gesteld. Slim koelen kan de prestaties van de spelers bevorderen.

Het samentrekken van een spier leidt niet alleen tot beweging, maar ook tot warmte. Hierdoor neemt de lichaamstemperatuur van sporters toe tijdens inspanning. Bij extreme weersomstandigheden (zoals een hoge temperatuur of luchtvochtigheid) zijn de mogelijkheden tot warmteafgifte (zoals zweten) beperkt. Daardoor stijgt de lichaamstemperatuur sneller en bereikt het lichaam een hogere kerntemperatuur.

Een snelle toename van de kerntemperatuur knaagt aan de sportprestatie en kan het verschil maken tussen winst en verlies. Bij kerntemperaturen boven de 40°C is sprake van oververhitting en kunnen er medische problemen optreden. Boven een kerntemperatuur van 42°C kan een sporter zelfs overlijden. Medische problemen zijn door de goede begeleiding niet te verwachten, maar prestatieverlies is wel een factor om rekening mee te houden.

Vooraf koelen
In Salvador, waar ook de openingswedstrijd tegen Spanje werd gespeeld, is de temperatuur in juni normaal gesproken zo’n 28 graden. Voldoende acclimatisatie (5 tot 10 dagen) is aan te bevelen doordat onze thermoregulatie dan ‘went aan de warmte’ en het zweetvermogen wordt vergroot tijdens inspanning. Als aanvulling op die acclimatisatie kunnen koelinterventies worden ingezet om de temperatuurstijging tijdens inspanning te beperken. Koeling is niet alleen effectief voorafgaand aan de inspanning (precooling), maar ook tijdens de inspanning (percooling). Een recent onderzoek van de afdeling Fysiologie van het Radboudumc heeft alle mogelijke koelmethoden met elkaar vergeleken en toont aan dat een combinatie van coolpacks en een waterbad het beste werkt als je voorafgaand aan de wedstrijd wilt koelen. Tijdens inspanning werkt een ijsvest het beste voor een maximale prestatieverbetering.

Koelen in de rust
Het ligt niet voor de hand dat van Gaal zijn spelers met een ijsvest het veld op stuurt. “Vanuit praktisch oogpunt zou ik hem daarom het gebruik van koel- of ijsvesten tijdens de warming-up aanraden”, zegt onderzoeker Thijs Eijsvogels. Tijdens de rustpauze kan er opnieuw gekoeld worden om de kerntemperatuur van de spelers te verlagen. “Drinken van iceslurry of koud water is daarbij de perfecte keus”, zegt Eijsvogels, “omdat ook het vochtverlies van de voetballers aangevuld moet worden. Daarnaast raadt hij de bondscoach aan om oog te hebben voor zijn wisselspelers tijdens wedstrijden onder extreme temperaturen. “Een zogenaamd ‘phase-change’ vest, dat door wisselspelers zonder problemen is te dragen, heeft een constante temperatuur van ongeveer 14 graden en kan daardoor effectief koelen. Wie het hoofd koel houdt, kan daar slim gebruik van maken.”

– British Journal of Sports Medicine:

Precooling and percooling (cooling during exercise) both improve performance in the heat: a meta-analytical review – Coen C W G Bongers, Dick H J Thijssen, Matthijs T W Veltmeijer, Maria T E Hopman, Thijs M H Eijsvogels

– Journal of Science and Medicine in Sport:

Incidence and predictors of exertional hyperthermia after a 15-kmroad race in cool environmental conditions – Matthijs T.W. Veltmeijer, Thijs M.H. Eijsvogels, Dick H.J. Thijssena, Maria T.E. Hopman.

Jan de Leeuw