‘Drug holiday effect’ bij melanoompatiënten opgehelderd
Array
Patiënten met melanoom veroorzaakt door een zogenoemde zijn gebaat bij BRAF-remmers. Helaas raken de tumoren op den duur resistent tegen dit type medicijnen. Maar: na een medicijnpauze verdwijnt die resistentie vaak weer. Prof. dr. René Bernards van het Antoni van Leeuwenhoek loste het raadsel van dit ‘drug holiday effect’ op, en publiceert hier vandaag over in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
Bij meer dan de helft van de patiënten met vergevorderd melanoom, een ernstige vorm van huidkanker, hebben de kankercellen een mutatie in het BRAF-gen. Deze patiënten hebben baat bij medicijnen genaamd BRAF-remmers. In het begin werken deze medicijnen vaak goed, en krimpen de tumoren. Maar op een gegeven moment beginnen ze weer te groeien. De kankercellen zijn dan niet langer gevoelig voor het middel. Dat betekent niet automatisch het einde van de behandeling. Na een medicijnpauze, waarin de patiënten geen BRAF-remmers slikken, worden de tumoren vaak opnieuw gevoelig ervoor. Dit verschijnsel heet een ‘drug holiday effect’. In klinieken wordt het vaak waargenomen bij patiënten met BRAF-tumoren, maar de oorzaak van het verschijnsel was een raadsel.
Tot nu. Moleculair geneticus prof. dr. René Bernards van het Antoni van Leeuwenhoek heeft met een internationale groep collega’s dit drug holiday effect opgehelderd. Hij publiceert hier vandaag over in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. Bernards kwam de oplossing op het spoor toen hij hoorde dat bij mensen met darmkanker en een BRAF-mutatie, BRAF-remmers überhaupt zelden werken. De reden hiervoor blijkt te zijn dat darmkankercellen in aanwezigheid van deze remmers hun activiteit van een eiwit genaamd EGFR verhogen. Dit stelt ze in staat om toch te overleven.
Bernards toonde aan dat in diverse biopten van patiënten met resistente melanomen ook veel EGFR eiwit voorkwam, terwijl dit voor de behandeling afwezig was. Melanoomcellen kunnen dus ook op deze manier resistent worden voor BRAF-remmers. Maar: waarom raken tumoren die resistentie na een tijdje weer kwijt? Verder onderzoek wees uit dat melanoomcellen die veel EGFR aanmaken wel beter kunnen overleven in aanwezigheid van geneesmiddel, maar minder snel delen in de afwezigheid van geneesmiddel. In aanwezigheid van BRAF-remmers zullen die resistente cellen de overhand krijgen. Maar zodra de remmers niet meer worden gegeven, schudden zij de EGFR weer af. Daardoor kunnen ze beter groeien, maar worden ze weer wel gevoelig voor de BRAF-medicatie.
Zelf vergelijkt Bernards de tactieken die een tumor kan gebruiken om te overleven graag met de routes op een wegenkaart. Er zijn altijd meerdere routes van A naar B, waarbij één route de voorkeur zal hebben, omdat deze de makkelijkste of snelste is. Maar als die voorkeursroute wordt geblokkeerd, kan er een alternatieve route worden genomen. Tumoren doen dat ook. In het geval van melanoomcellen met een BRAF-mutatie is die alternatieve route blijkbaar zo onvoordelig, dat zodra de voorkeursroute weer vrijkomt, de tumor toch weer die weg inslaat.
