Zorg voor kwetsbare ouderen moet beter, maar hoe?
Array
Terwijl de zorg voor thuiswonende kwetsbare ouderen de komende jaren steeds meer neerkomt op eerstelijnszorg (huisartsen, ergotherapeuten, praktijkondersteuners etc.) ontbeert die zorg vooralsnog de mogelijkheden om op een doelmatige, kosteneffectieve manier in te spelen op de problemen van deze doelgroep. Ook het programma ‘Zorg uit Voorzorg’ dat van 2010 tot 2012 werd gebruikt in twaalf Limburgse huisartsenpraktijken, heeft in het promotieonderzoek van Silke Metzelthin geen (kosten)effectieve resultaten laten zien. Ze publiceerde hierover al in wetenschappelijke toptijdschriften.
Het door de overheid geïnitieerde Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO), waaronder ook Zorg uit Voorzorg viel, heeft vooralsnog weinig antwoorden opgeleverd op de vraag hoe eerstelijnszorg haar dominante rol in de ouderenzorg van de toekomst adequaat vervult, concludeert Metzelthins promotor, prof. dr. Ruud Kempen. Op 26 maart is de verdediging aan de Universiteit Maastricht, voorafgegaan door een symposium over de complexiteit van de eerstelijnszorg voor kwetsbare ouderen, waarop ook de voorzitter van de NPO-programmacommissie prof. dr. Betty Meyboom spreekt.
Ouderen worden als kwetsbaar gezien, wanneer de regie over hun leven vermindert en ze een diverse hulp- en zorgbehoefte hebben. Hun situatie is complex, hetzij door de combinatie van ziektebeelden, hetzij door problemen in de organisatie van (mantel)zorg. Het multidisciplinaire programma Zorg uit Voorzorg had als doel deze ouderen te ondersteunen bij het zelfstandig thuis functioneren. Nadat ze met een korte schriftelijke vragenlijst werden opgespoord, bezocht de praktijkondersteuner hen thuis voor een uitgebreid onderzoek. Er werden samen doelen opgesteld die de ouderen wilden realiseren en daarmee ging een team van hulpverleners aan de slag; huisarts, praktijkondersteuner, ergotherapeut en/of fysiotherapeut.
De evaluatie
Aan de evaluatiestudie – waarin nauw werd samengewerkt tussen Universiteit Maastricht en Zuyd Hogeschool – van Silke Metzelthin deden twaalf huisartsenpraktijken, 346 ouderen en 145 mantelzorgers mee. Zowel de ouderen als de hulpverleners vonden het een positieve ervaring: meer aandacht voor multidisciplinair werken en preventie, een goede structuur voor de geriatrische zorg en ouderen voelden zich begrepen en gesteund. Desondanks vond de promovenda geen empirisch bewijs voor de (kosten)effectiviteit van het programma. De groep die meedeed aan het programma maakte veel meer gebruik van zorg, terwijl hun kwaliteit van leven niet significant verschilde van de controlegroep en ze ook niet minder beperkingen ervoeren in hun activiteiten.
Mogelijke verklaringen liggen in het feit dat ‘kwetsbaar’ een erg moeilijk te definiëren en meten begrip is, waardoor misschien niet helemaal de juiste doelgroep gerekruteerd is voor het onderzoek. Daarnaast lijkt het programma door zijn complexiteit niet optimaal geïmplementeerd. “De vraag is hoeveel complexiteit hulpverleners aankunnen”, stelt de promovenda. Promotor Ruud Kempen, hoogleraar Sociale Gerontologie, vult aan: “Bovendien wordt het steeds moeilijker om zorgprogramma’s te ontwikkelen met toegevoegde waarde voor zelfstandig wonende ouderen, gezien de al bestaande kwaliteit van zorg. Maar toch kampt een aanzienlijk deel van de ouderen met gezondheids- of andere zorgproblemen waarvoor we op dit moment geen adequaat zorgaanbod hebben.”
Internationale publicatie
Andere studies in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg laten eveneens weinig tot geen effect zien, ondanks forse investeringen van onder meer de overheid. Silke Metzelthins studie is de eerste die internationaal gepubliceerd is, in het British Medical Journal en het International Journal of Nursing Studies. “Er lijkt iets substantieels aan de hand te zijn waarvoor we in de zorg voor ouderen nog geen oplossing hebben, terwijl het adagium vanuit het beleid is dat de eerstelijnszorg de dominante vorm van ouderenzorg moet worden”, besluit de promovenda. Er is volgens haar dan ook meer onderzoek nodig naar het adequaat opsporen en ondersteunen van kwetsbare ouderen.
