Belgische onderzoekster brengt antibiotica-resistentie in Cambodja voor het eerst in kaart
ArrayDe afgelopen vijf jaar bracht Erika Vlieghe invasieve bacteriële infecties – zoals Escherichia coli en Salmonella – en hun resistentiepatronen in Cambodja in kaart. Het gebrek aan kennis op dit gebied zorgt ervoor dat in het arme land veel mensen sterven aan bacteriële infecties. Op 10 februari ontvangt Vlieghe een doctoraatstitel voor haar studie die aantoont dat resistentie tegen antibiotica wijdverspreid is in het Zuidoost-Aziatische land. En passant stuitte Vlieghe ook nog eens op een in Cambodja tot nog toe niet-beschreven ziekte en een mogelijke Salmonella Paratyphi-epidemie.
Resistente bacteriën zijn te verslaan met krachtige – zogenaamde breedspectrum – antibiotica, maar bij overbodig gebruik werken deze medicijnen resistentie juist in de hand. 
Antibioticaresistentie maakt het moeilijker en duurder om bacteriële infecties te behandelen. Het gebrek aan geld en kennis is in arme landen zoals Cambodja een groot probleem.
Een correcte behandeling met antibiotica houdt rekening met de aanwezigheid van resistentie in bacteriën die ziekte veroorzaken. Daarbij kijken onderzoekers ook naar de erfelijke mechanismen die bacteriën resistent maken en hun onderlinge verhoudingen. In arme landen zijn goed werkende laboratoria erg schaars, waardoor heel weinig bekend is over lokale oorzaken van invasieve bacteriële infecties en hun resistentiepatronen. Deze kennis is nochtans essentieel voor artsen om het meest geschikte antibioticum voor hun patiënt te selecteren.
“Behandeling van resistente infecties is een kwestie van op het juiste moment gas geven en remmen . Krachtige antibiotica moeten beschikbaar worden gemaakt in arme landen, maar men moet wel leren deze op de juiste manier in te zetten om erger te voorkomen. Medicijnen, richtlijnen en opleiding zijn wat dat betreft de sleutelwoorden,” aldus Erika Vlieghe.
Systematische bloedkweek
De afgelopen tien jaar investeerde het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen daarom in het opbouwen van een goed werkend laboratorium in partnerorganisatie Sihanouk Hospital Centre of Hope (SHCH) in de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh. Mede dankzij training door ITG-onderzoekers legde het SHCH zich toe op het systematisch bloedkweken van volwassen patiënten die zich met koorts in het ziekenhuis meldden.
Collega’s van het SHCH namen 5714 bloedstalen voor kweek af bij 4833 patiënten. Bloedkweken op deze schaal was een primeur in Cambodja. Vlieghe onderwierp deze stalen vervolgens aan geducht onderzoek, waar nodig in gespecialiseerde referentielaboratoria buiten de Cambodjaanse landgrenzen. In 445 stalen (8.8%) toonde ze ziekmakende bacteriën aan. Ongeveer één op vier patiënten met bloedstroominfectie overleed. Escherichia coli en andere darmbacteriën kwamen het meest voor en veel van deze bacteriën waren resistent voor verschillende vaak gebruikte antibiotica. Meer dan 50% van de Escherichia coli bleken resistent te zijn tegen zowat alle in Cambodja beschikbare antibioticasoorten.
Niet-beschreven ziekte
Dankzij de systematische bloedafnames ontdekte Vlieghe ook een ziekteverwekker die nauwelijks eerder in Cambodja was aangetroffen: Burkholderia pseudomallei . Deze bacteriekomt vooral voor in Zuidoost-Azië en in het tropische Noorden van Australië. Ze veroorzaakt ‘melioïdose’, een infectieziekte die aantasting en abcesvorming ter hoogte van de huid, longen, lever, milt en ook het bloed kan veroorzaken. De bacterie heeft een ‘aangeboren’ resistentie voor de meest gangbare antibiotica; doeltreffende behandeling dient te gebeuren met krachtige (en dus meestal dure) antibiotica. Vlieghe beschreef een reeks van 58 patiënten met melioïdose in Cambodja. Meer dan helft van de patiënten overleed, waaronder veel patiënten die initieel een foute antibioticatherapie kregen. “Met snellere diagnostiek en de beschikbaarheid van doeltreffende antibiotica kunnen we de levens van deze patiënten redden. Daarom is onderzoek zo belangrijk,” aldus Vlieghe.
Mogelijke Salmonella-epidemie
Tot haar verrassing zag Vlieghe tussen 2011 and 2013 een zeer sterke stijging van het aantal infecties door Salmonella Paratyphi A, een bacterie die buiktyfus veroorzaakt, vooral in de hoofdstad Phnom Penh. Aangezien dit samenviel met de observatie in een aantal Europese landen van een forse toename van uit Cambodja terugkerende reizigers met buiktyfus , vermoedt Vlieghe dat zich een lokale epidemie voordoet. Zij zal onderzoek naar deze Salmonella-infecties verder zetten.
Vlieghe doet niet alleen onderzoek naar antibiotica-resistentie, zij behandelt ook reizigers die met bacteriële infecties terugkeren naar België. Op 10 februari ontvangt de arts van het ITG en het Universitair Ziekenhuis Antwerpen een doctoraatstitel aan de Katholieke Universiteit Leuven.
—
· Het proefschrift: The microbiological spectrum of invasive bacterial infections in Cambodian adults and implications for standard treatment guidelines. http://www.itg.be/internet/dl/
