Zijn mensen van nature egoïstisch of behulpzaam?
ArrayBoek over hoe we vertrouwen en samenwerking kunnen laten groeien
Mensen maken dagelijks keuzes die ofwel op de korte termijn gunstig voor zichzelf zijn of juist het gemeenschappelijk belang op de lange termijn dienen. Koop je een treinkaartje zoals het hoort, of kies je ervoor om niet te betalen en zwart te rijden? Dit soort beslissingen heeft grote invloed op hoe mensen met elkaar omgaan en hoe de samenleving functioneert. Psychologen Paul van Lange, Daniel Balliet en Mark van Vugt van de Vrije Universiteit Amsterdam en Craig Parks van de Washington State University schreven er een boek over: Social dilemmas: the psychology of human cooperation.
Sociale dilemma’s zijn overal
Het is voor mensen verleidelijk om voornamelijk in het eigenbelang te handelen, maar dat leidt vaak alleen tot voordeel op de korte termijn. Als bijvoorbeeld iedereen altijd zou zwartrijden zou het openbaar vervoer geen inkomsten genereren en op den duur ten onder gaan. Deze zogenaamde ‘sociale dilemma’s’ kom je overal tegen. “Overal waar mensen op de een of andere manier met elkaar moeten samenwerken om iets voor elkaar te krijgen liggen hardnekkige sociale dilemma’s op de loer,” zegt VU-hoogleraar Paul van Lange. “Sociale dilemma’s geven een fascinerende inkijk in menselijk gedrag en geven inzicht in het hoe en waarom van beloning, straf, eerlijkheid, sociale normen en vertrouwen.”
Conflict tussen individueel en collectief belang
Aan veel maatschappelijke problemen liggen sociale dilemma’s ten grondslag, zonder dat mensen zich daar dagelijks bewust van zijn. Van Lange: “Behalve zwartrijden kun je denken aan de bonuscultuur in de financiële sector, zwerfafval op straat en belastingontduiking. Bij al deze problemen is sprake van een conflict tussen het individuele belang op de korte termijn en het collectieve belang op de lange termijn. Door consequenties voor het nageslacht te benadrukken (“wat zijn de gevolgen voor onze kinderen”) of het inperken van anonimiteit ontstaan oplossingen omdat ze de toekomst psychologisch dichterbij brengen. Ook kan concurrentie (“de schoonste stad van het land”) mensen aanzetten tot coöperatief gedrag en mensen blijken vooral goed samen te werken in relatief kleine groepen van vier of vijf personen.”
Het boek Social dilemmas: the psychology of human cooperation is verschenen bij Oxford University Press. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Paul van Lange.
