Eierstok overleeft invriezen

Intacte menselijke eierstokken kunnen veilig worden ingevroren en ontdooid. Dat blijkt uit onderzoek in het Radboudumc door de Winterswijkse gynaecoloog Renne Gerritse. Dit kan van belang zijn voor meisjes en vrouwen die een kankerbehandeling moeten ondergaan en daardoor hun vruchtbaarheid dreigen te verliezen.  Gerritse promoveert op 16 december aanstaande op zijn onderzoek.

Spoed-ivf
Zowel chemotherapie als radiotherapie vormen een bedreiging voor de vruchtbaarheid van vrouwen met kanker. De medische wereld is druk op zoek naar oplossingen hiervoor. Een vrouw die een kankerbehandeling moet ondergaan kan bijvoorbeeld eerst een spoed-ivf krijgen. Als ze een mannelijke partner heeft, worden enkele eicellen buiten het lichaam bevrucht met het zaad van haar man. De embryo’s worden diepbevroren bewaard, totdat de vrouw genezen is en nog graag een kind wil. Als de vrouw geen partner heeft, kunnen in plaats van embryo’s eventueel eicellen worden ingevroren. Er moet wel ruimte zijn om de kankerbehandeling zonder schade een tijdje uit te stellen, want de ivf-procedure kost minimaal enkele weken. Voor heel jonge meisjes is spoed-ivf sowieso geen optie.

Stripje terugplaatsen
Een andere mogelijkheid is het invriezen en later ontdooien en terugplaatsen van een stripje eierstokweefsel. Eierstokweefsel bevat onrijpe eicellen. De hoeveelheid hangt af van de leeftijd van de vrouw. Eenmaal teruggeplaatst, kan het stripje enkele maanden tot maximaal enkele jaren dienst doen. De levensduur is beperkt omdat de doorbloeding van het teruggeplaatste weefsel pas na enkele dagen tot stand komt. Daardoor gaan veel eicellen verloren. Voor een jong meisje met kanker kan dit eventueel toch een manier zijn om haar later haar vruchtbaarheid tijdelijk ‘terug te geven’. In het Radboudumc wordt deze methode al toegepast.

Gynaecoloog Renne Gerritse zette een logische volgende stap. Hij onderzocht of het mogelijk is om een volledige eierstok, inclusief de vaatsteel die zorgt voor de bloedtoevoer, veilig in te vriezen en te ontdooien. Dit is al eerder gelukt bij eierstokken van ratten en schapen, maar dat geeft geen uitsluitsel over het succes bij menselijke eierstokken. Die zijn heel wat groter en daardoor is het moeilijker om ze zonder schade extreem af te koelen.

Koeien
Gerritse deed zijn onderzoek om te beginnen bij koeien. De eierstokken van koeien zijn ongeveer even groot als menselijke eierstokken. In het Nijmeegse slachthuis mocht hij voor zijn wetenschappelijke experimenten bij juist gedode koeien de eierstokken uitnemen om die aan verschillende invriesprotocollen te onderwerpen. Zo ontwikkelde hij een manier om de eierstok in zijn geheel in te vriezen, zodanig, dat die na ontdooiing weer volledig vitaal is. Niet alleen aan de buitenkant, waar de eicellen liggen, maar ook binnen in, belangrijk voor de instandhouding van de eicellen op langere termijn.

Vervolgens heeft hij deze manier van koelen toegepast op menselijke eierstokken die om medische redenen weggehaald waren. Ook de menselijke eierstokken bleken na invriezen en ontdooien weer dezelfde vitaliteit te hebben als vers uitgenomen exemplaren. ‘Wat we nog niet weten is of de ontdooide eierstokken na terugplaatsing in het lichaam weer naar behoren functioneren en voor de rijping van eicellen gaan zorgen,’ zegt Gerritse. Een lastig probleem is bovendien, dat de eierstok die wordt uitgenomen bij een vrouw met kanker, absoluut geen uitgezaaide tumorcellen mag bevatten. ‘Anders zou de vrouw later niet alleen haar eierstok, maar ook haar kanker kunnen terugkrijgen.’

Donororganen
Nu het mogelijk blijkt om intacte eierstokken veilig in te vriezen en te bewaren, is de vraag actueel, of ook andere organen op deze manier bewaard kunnen worden. Gerritse denkt aan donororganen. ‘De houdbaarheid van een donororgaan is kort. Als een donornier of een ander donororgaan is uitgenomen, moet het zo spoedig mogelijk bij de ontvanger geplaatst worden. In het ergste geval kan zo’n kostbaar orgaan door tijdsverlies verloren gaan. Als ook donororganen veilig ingevroren en bewaard kunnen worden, nemen de gebruiksmogelijkheden toe.’

Marieke Timmer

Marieke Timmer kan voor een serieus gezondheidsprobleem niet zonder de hulp van een echte zorgprofessional. Net zo goed als u voor het uitwerken van een communicatieplan, het ontwerpen van een logo, het bouwen van een website of het schrijven van een nieuwsbrief of folder op patienthoogte eigenlijk niet zonder de kwaliteiten van een communicatieprofessional kunt. Maar dan natuurlijk wel een met kennis van de zorgsector!