Nieuwe werking gevonden van veel gebruikt antikankermiddel
ArrayDoxorubicine, een vaak voorgeschreven antikankermiddel met veel bijwerkingen, blijkt meer te doen dan in de tientallen jaren dat het middel al gebruikt wordt werd aangenomen. Dat publiceren onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam vandaag in het tijdschrift Nature Communications. Via dit nieuw ontdekte mechanisme denken zij de soms ernstige bijwerkingen van en de resistentie voor deze antikankerstof te kunnen aanpakken.
Rode duivel
De rode duivel wordt het wel genoemd. Er zijn patiënten die al moeten overgeven bij het zien van een rode fles. Doxorubicine (of ook wel Adriamycine) is een actief antikankermiddel, dat nogal wat ernstige bijwerkingen kent. Al sinds de jaren ’60 wordt het aan patiënten gegeven en momenteel krijgen wereldwijd meer dan een miljoen patiënten per jaar het middel voorgeschreven.
Al zo’n dertig jaar is – of leek – de werking van Doxorubicine bekend: het middel zorgt voor breuken in het DNA. Dit werkt goed, omdat kankercellen hier gevoeliger voor zijn dan gezonde cellen. Toch werd niet alles hierdoor verklaard. Een van de vragen die onderzoekers zich stelden was waarom Etoposide, een ander antikankermiddel met een identiek effect, toch veel minder goed werkt.
Epigenetica
Op deze vragen vonden celbioloog prof. dr. Jacques Neefjes en promovendus Baoxu Pang een antwoord. In samenwerking met het Huygenslab van het VUmc en gebruik makend van de nieuwste technieken vonden zij dat Doxorubicine ook een effect heeft op de epigenetica, de verpakking en codering van het erfelijk materiaal. Dit zorgt ervoor dat tumorcellen langer last blijven houden van de breuken in het DNA en daardoor eerder doodgaan. Dit effect was nooit eerder waargenomen.
Gericht zoeken
De onderzoekers testten hun bevindingen vervolgens in tumorcellen van patiënten met 
(AML), een ernstige vorm van bloedkanker. Doxorubicine veranderde daar ook de verpakking van het DNA en dit was een belangrijk effect bij de eliminatie van de kankercellen in de patiënt. Nu zij weten hoe het werkt, biedt dit talloze mogelijkheden voor vervolgonderzoek, gebruik makend van deze ontdekking.
“Doxorubicine wordt in talloze klinische trials gebruikt,” licht Neefjes toe, “in combinatie met allerlei andere antikankermiddelen. Vaak weet de arts van tevoren niet of hij het juiste middel voorschrijft, maar vanaf nu kunnen we gerichter zoeken naar de ideale combinatie van medicijnen. Bovendien hebben we in ons lab manieren om Doxorubicine chemisch te verbeteren, zodat we de soms ernstige bijeffecten, zoals cardiotoxiciteit, kunnen controleren. Ook kunnen we stoffen maken die actief zijn op tumoren die niet meer op het middel reageren. Hier werken we op dit moment al aan.”
Het onderzoek van Neefjes en zijn groep is een mooi voorbeeld van hoe het samenbrengen van chemisch, celbiologisch en klinisch onderzoek kan leiden tot nieuwe behandelingen van kankerpatiënten.
