Borstkankerscreening: de Europese cijfers
Array
Bij 71 van elke 1000 Europese vrouwen die zich iedere twee jaar laten screenen op borstkanker wordt een tumor ontdekt. De screening redt het leven van 8 van deze 71 vrouwen. Daar staat tegenover dat 4 van de 71 vrouwen een behandeling krijgen die achteraf onnodig blijkt; bij hen zou de borstkanker niet tot klachten hebben geleid. Deze gegevens zijn afkomstig uit een grote Europese overzichtsstudie die vandaag is gepubliceerd in the Journal of Medical Screening.
Meer duidelijkheid
Nederland heeft al meer dan twee decennia ervaring met het bevolkingsonderzoek op borstkanker. Ook in andere landen financiert de overheid screeningsprogramma’s voor borstkanker. Naar de effecten van de screening is veel onderzoek gedaan, maar toch staat het nut ervan steeds opnieuw ter discussie. Omdat het van groot maatschappelijk belang is, dat er op internationaal niveau duidelijkheid komt, hebben deskundigen uit negen Europese landen (Frankrijk, Duitsland, Italie, Spanje, Nederland, UK, Noorwegen, Zweden en Denemarken) enkele jaren geleden het consortium EUROSCREEN opgericht. Voor Nederland maken onderzoekers van het UMC St Radboud, het Landelijk Referentiecentrum voor Bevolkingsonderzoek (LRCB) en het Erasmus MC deel uit van dit consortium.
EUROSCREEN heeft zo veel mogelijk Europese studies op het gebied van borstkankerscreening opgespoord. Om ze beter met elkaar te kunnen vergelijken zijn de publicaties gegroepeerd op onderwerp en methode van aanpak. Nooit eerder is een zo grootschalige overzichtsstudie over borstkankerscreening uitgevoerd. De resultaten ervan zijn nu gebundeld in een speciaal supplement van het Journal of Medical Screening.
Vroege ontdekking
EUROSCREEN heeft zich om te beginnen gericht op de vraag of screening de sterfte aan borstkanker daadwerkelijk terugdringt. Het terugdringen van borstkankersterfte is het belangrijkste doel van het bevolkingsonderzoek.
Ook analyseerde EUROSCREEN studies die gewijd zijn aan het verschijnsel overdiagnose bij borstkankerscreening. Bij elke vroegtijdige ontdekking van een ziekte bestaat de mogelijkheid dat er iets wordt gevonden en daarna behandeld, dat nooit tot klachten zou hebben geleid als de persoon in kwestie niet naar de dokter of naar de screening was gegaan. Bijvoorbeeld als iemand al snel na de diagnose of na behandeling aan iets anders overlijdt. In zo’n geval is het, achteraf gezien, onnodig geweest dat iemand vroegtijdig de diagnose en de daaropvolgende behandeling heeft gekregen.
Ten slotte heeft EUROSCREEN gekeken naar het aantal fout-positieve uitkomsten. Dat zijn vrouwen die op basis van de uitkomst van hun screening worden doorverwezen naar het ziekenhuis, waarna blijkt dat er toch geen tumor in de borst zit. Deze vrouwen krijgen dus onnodig een doorverwijzing en zijn, achteraf gezien, voor niets enkele dagen tot weken ongerust geweest.
Voor- en nadelen
EUROSCREEN heeft berekend wat er gebeurt als duizend Europese vrouwen tussen hun vijftigste en zeventigste levensjaar elke twee jaar naar de screening gaan. In totaal dus tien keer. Wat blijkt?
Bij 71 van hen wordt borstkanker ontdekt. Dankzij het feit dat men er vroeg bij is, worden 7 Ã 9 levens gered. Maar de vroege ontdekking heeft ook tot gevolg, dat 4 vrouwen onnodig een behandeling krijgen. Verder krijgen in de loop van de twintig jaar dat ze naar de screening gaan, 200 vrouwen onnodig een keer een doorverwijzing.
Al met al, stelt EUROSCREEN, is het bevolkingsonderzoek dus nuttig; de voordelen wegen op tegen de nadelen. Het aantal overbodige diagnoses en behandelingen is beperkt. De kans dat een vrouw dankzij deelname aan het bevolkingsonderzoek haar borstkanker overleeft, is groter dan de kans op een overbodige behandeling.
Volgens één van de vier coördinatoren van EUROSCREEN, dr. Mireille Broeders (UMC St Radboud en LRCB) is het vooral belangrijk dat vrouwen die een uitnodiging krijgen voor het bevolkingsonderzoek goed geïnformeerd worden over de voor- en nadelen. ‘Het moet niet zo zijn dat vrouwen op grond van onduidelijke of onjuiste informatie afzien van deelname. Elke uitgenodigde vrouw moet zelf kunnen beoordelen of ze het nut van de screening vindt opwegen tegen de nadelen. Daarom is het zo belangrijk dat er nu op Europees niveau duidelijkheid is over de cijfers.’
Nederland
Deze studie geeft Europese gemiddelden. Per land en zelfs per regio kunnen de uitkomsten enigszins afwijken. De cijfers voor Nederland zijn iets gunstiger dan die voor heel Europa. Zo hoort de sterftereductie bij de hoogste van Europa. Broeders: ‘In Nederland hebben we een goed gebalanceerd bevolkingsonderzoek. Vrouwen die deelnemen aan het bevolkingsonderzoek halveren hun kans om aan borstkanker te overlijden.’
De Gezondheidsraad bereidt een advies voor aan de minister van VWS over de toekomst van het Nederlandse bevolkingsonderzoek op borstkanker. De Gezondheidsraad kijkt niet alleen naar de effecten van de screening, maar ook naar de invloed van de verbeterde behandeling en naar mogelijkheden om het nut van de screening verder te vergroten.
