Belonen van kwaliteit antwoord op kostenstijging in de zorg

Jaarlijks nemen de zorgkosten in Nederland al vele jaren met ca. 5% toe. De stelselherziening 2006 heeft ertoe geleid dat de wachtlijsten grotendeels zijn weggewerkt en weggebleven en dat de prijzen van behandelingen zijn gedaald. Maar het aantal behandelingen stijgt dermate sterk dat de zorgkosten toch toenemen. Veel meer toenemen dan de groei van de welvaart. Het gevolg is dat de zorgkosten sneller toenemen dan de overheidsinkomsten en de koopkracht van mensen. Als dat niet veranderd, moet de overheid al snel in het pakket gaan snoeien of eigen betalingen fors vergroten. Op en duur zitten er grenzen aan dat soort maatregelen. De zorg kan dan niet meer voor iedere burger toegankelijk blijven. Uit een studie van management consultancy firma Booz & Company blijkt dat de jaarlijkse groei van de zorgkosten kan worden verlaagd door in te zetten op kwaliteit. Door kwaliteit te belonen en leidend te laten zijn bij de organisatie van de zorg kunnen behandelingen en complicaties worden voorkomen. Het gaat dan om het terugdringen van onnodige zorg (overbehandeling) en het voorkomen van complicaties en daarmee van vermijdbare verrichtingen.

Patienten kunnen beter geholpen worden en de kosten zullen afnemen
In de publicatie “Kwaliteit als medicijn” (link niet meer beschikbaar) van Booz & Company is verkend wat de gevolgen zijn als zorgkwaliteit bij de financiering en de organisatie van de zorg leidend is. De conclusie is dat enerzijds onnodige behandelingen en anderzijds complicaties kunnen worden voorkomen zodat de jaarlijkse groei van de zorgkosten kan worden beperkt en afneemt en de zorgkwaliteit aanzienlijk toeneemt. Onze inschatting is dat er potentie is om € 4 tot 8 miljard van de naar schatting € 30 miljard uitgaven in de curatieve zorg is te besparen door kwaliteitsinitiatieven te stimuleren en in te voeren. Onze aanpak is geen simpel wondermiddel en er kan niet moeiteloos zomaar bijv. 6 miljard op korte termijn worden opgehaald. Maar met een systematische en gezamenlijke focus op betere zorg en het elimineren van onnodige zorg is het realistisch de kostenontwikkeling (van miljarden toename op jaarbasis) fors af te buigen en te verminderen.

Betalen voor kwaliteit in plaats van het aantal behandelingen
Om kwaliteitsverbetering te realiseren moeten zorgverleners niet alleen betaald worden voor het aantal verrichtingen, maar ook voor kwaliteit. Betalen voor kwaliteit betekent dat er ook wordt betaald voor het voorkomen van onnodige en vermijdbare zorg. Daarvoor moeten we zorgverleners aan de bal laten om zelf kwaliteitsinitiatieven te definieren, en hen daarvoor ook belonen. ‘Zo zou een specialist betaald moeten worden voor de tijd die nodig is om een patient voor te lichten over de voor en nadelen van operaties en behandelingen in plaats van alleen te betalen voor het aantal behandelingen’, aldus Ab Klink, hoofd van de zorgpraktijk van Booz & Company: ‘Hierdoor kunnen samen met de patient goede afwegingen worden gemaakt waardoor ongewenste behandelingen, onnodige doorverwijzingen en onnodige onderzoeken worden voorkomen’. Een ander kwaliteitsaspect is het bevorderen van therapietrouw. Bijvoorbeeld patienten die hun pillen niet nemen creeren hogere kosten. Apothekers worden momenteel nog overwegend betaald om medicijnen te verstrekken, niet om toe te zien op het gebruik ervan. Door medicatieveiligheid, het bevorderen van therapietrouw en een goede samenwerking met ziekenhuizen te realiseren rond medicatievertrekking kunnen apothekers complicaties en ziekenhuisopnames voorkomen. Investeren in kwaliteit brengt zo lagere kosten met zich mee. Hetzelfde geldt voor een goede ketenzorg door huisartsen etc.

Zorgverleners
Nederlandse zorgverleners hebben een passie voor kwaliteit en weten als geen ander waar de zorg verbeterd kan worden en waar de ruimte zit voor het voorkomen van onnodige zorg. Door efficiency- en productiedruk, ontbreekt het hen meestal aan voldoende tijd hiervoor. Het afzien van onnodige zorg en het vermijden van complicaties en behandelingen levert forse besparingen op die teruggegeven kunnen worden aan de behandelaars en patienten, waardoor er ruimte komt voor nieuwe kwaliteitsinitiatieven.

Competitie dient niet te gaan om prijs en efficientie maar om kwaliteit
Onze aanpak wordt ondersteund door prominente vertegenwoordigers van de zorgaanbieders. De aanpak behelst een aanbod aan zorgverzekeraars om systematisch te gaan betalen voor kwaliteitsinitiatieven die worden gedefinieerd door zorgverleners. Zo kan overbehandeling worden voorkomen. Zo kan de samenwerking tussen huisartsen en ziekenhuizen worden bevorderd. Een deel van de behandelingen, met name chronische en ouderenzorg, kan worden verplaatst van ziekenhuizen naar de eerste lijn. Zo kan het werken aan therapietrouw en aan (medicatie) veiligheid complicaties en ziekenhuisopnames voorkomen en kosten besparen.

Het gaan betalen voor zorgkwaliteit is niet vrijblijvend: er kunnen en moeten resultaten worden geboekt die leiden tot meer kwaliteit en daardoor tot minder medische verrichten en lagere kosten bij zorginstellingen. Dat vraagt om een andere manier betalen van artsen (kwaliteit staat voorop en niet volume): er wordt betaald voor shared decision making, voor samenwerking van de eerste en tweede lijn bij diagnostiek, voor medicatieveiligheid en therapietrouw etc.

Competitie richten op kwaliteit in plaats van prijs en doelmatigheid
Zorgverzekeraars zouden niet alleen anders en meer voor kwaliteit kunnen betalen, maar ook de samenwerking tussen de schotten heen bevorderen. Het werken aan kwaliteit door zorgaanbieders kan niet vrijblijvend zijn. Er moeten resultaten worden geboekt, die ook leiden tot minder volume en een vermindering van de (ziekenhuis)capaciteit. Zorgverzekeraars en huisartsen kunnen daaraan een flinke bijdrage leveren, door bij hun respectievelijke inkoop en verwijzingen de voorkeur te geven aan kwaliteitsziekenhuizen. ‘Dan haal je capaciteit en volume weg bij die zorginstellingen die niet voor kwaliteit maar voor omzet gaan’, zegt Klink: ‘kwaliteitsziekenhuizen en samenwerkingsverbanden die complicaties en overbehandeling voorkomen worden dan beloond. Daardoor kunnen het stimuleren van kwaliteit en verminderen van de kosten van de zorg hand in hand gaan.’

Bron: Booz & Company

De geschetste aanbevelingen in de publicatie ‘Kwaliteit als medicijn’ worden ondersteund door en zijn mede tot stand gekomen in gesprekken met:

• Prof. dr. B. Berden (voorzitter Raad van Bestuur Elisabethziekenhuis Tilburg)
• P. Bennemeer, (Raad van Bestuur Bernhovenziekenhuis in Oss)
• Prof. dr. F. Breedveld (voorzitter Raad van Bestuur LUMC Leiden)
• P.H.E.M. de Kort (voorzitter Raad van Bestuur Rivas zorggroep)
• Prof. dr. M. Levi (voorzitter Raad van Bestuur AMC Amsterdam)
• E. Lommerde (algemeen directeur NovoNordisk Nederland, mede naar aanleiding van het Booz & Company rapport voor Novo Nordisk over diabeteszorg in Nederland)
• B. Meijman (tevens als voorzitter van de Huisartsenkring Amsterdam)
• N. Moleman en R.F. Mann (medisch specialisten en oprichters MoleMann Mental Health waarbij het thema vele malen centraal stond tijdens hun ZorgLab-diners)
• Drs. M.J. van Rijn (bestuursvoorzitter PGGM en oud-DG Ministerie van VWS)
• Dr. J. van der Schoot (voorzitter Raad van Bestuur Lucas Andreasziekenhuis Amsterdam)
• B. Wymenga (voorzitter Raad van Bestuur Rivierenlandziekenhuis Tiel, voorzitter Stichting Algemene Ziekenhuizen)