Bacteriën tegen eczeem
ArrayEczeem is bij jonge kinderen vaak een voorbode van astma. Recent onderzoek van het AMC heeft laten zien dat pre- en probiotica bij deze kinderen wellicht niet alleen het eczeem kunnen verlichten, maar soms zelfs astma kunnen tegenhouden. Hierop komt nu een vervolg: een consortium van ziekenhuizen, onderzoeksinstituten, industrie en TopInstituut Pharma gaat met een budget van 2,5 miljoen euro op zoek naar meer bewijs.
Het was eigenlijk meer dan waar de onderzoekers op hadden gehoopt. De SYNBAD-studie (SYNbiotica bij Baby’s met Atopische Dermatitis) was opgezet om de effecten te onderzoeken van een combinatie van probiotica en prebiotica op eczeem bij baby’s. Een positief effect bleek helaas niet spijkerhard aan te tonen. Dat veranderde toen de onderzoekers de negentig kinderen met eczeem uit de studie in twee groepen verdeelden: één met en één zonder een verhoogde hoeveelheid van de afweerstof IgE in het bloed. Toen werd wél een effect zichtbaar, vertelt kinderlongarts Aline Sprikkelman. Zij was in 2010 een van de co-promotores van arts-onderzoeker Leontien van der Aa die op de SYNBAD-studie promoveerde.
IgE is een stof die je in grotere hoeveelheden in het bloed ziet als er sprake is van een allergische reactie. ‘Bij de groep met een verhoogde hoeveelheid IgE leken pro- en prebiotica de ernst van het eczeem te verlichten’, vertelt Sprikkelman. ‘Bovendien leek het erop dat deze kinderen een jaar na de behandeling minder vaak last hadden van ‘piepen’ of ‘zagen’, de voortekenen van astma. De verschillen waren significant, maar omdat de studie vooraf anders was opgezet, moet het onderzoek herhaald worden.’
Overigens kwamen de mogelijke effecten van pro- en prebiotica op eczeem en vervolgens op astma niet uit de lucht vallen, zegt Sprikkelman. ‘Het is bekend dat veertig procent van de baby’s met atopisch eczeem later astmatische klachten ontwikkelt. Dat wordt ook wel de allergische mars genoemd. Onder andere uit proefdieronderzoek is duidelijk geworden dat voeding met pro- en prebiotica een allergische reactie in zowel de huid als de longen kan verminderen. De vraag is nu of je met deze voeding misschien ook die allergische mars bij jonge kinderen kunt onderbreken.’ En dus leidde SYNBAD naar een nieuw onderzoek: SAINT (Synbiotic mixture on Atopic dermatitis in INfanTs). SAINT zal worden uitgevoerd door een consortium van onderzoekers. Naast het AMC doen de afdeling Immunofarmacologie van de Universiteit Utrecht, het Wilhelmina Kinderziekenhuis Utrecht, het VU medisch centrum en Danone Research (Baby Nutrition) mee. Het onderzoek wordt voor een deel betaald met subsidie van het TopInstituut Pharma.
Speciale babyvoeding
Arts-onderzoeker Lies Hulshof hoopt later dit jaar bij de vakgroep Kinderlongziekten en Allergie te starten met de dubbelblinde en gerandomiseerde SAINT-studie. ‘We willen 144 baby’s met een vroeg stadium van eczeem in het onderzoek opnemen, die een verhoogde hoeveelheid IgE in het bloed hebben. Hun ouders krijgen het advies om de zuigelingen zo lang mogelijk alleen borstvoeding te geven. Zodra ze helemaal of gedeeltelijk overstappen op flesvoeding, zijn de kinderen potentieel kandidaat voor ons onderzoek. Vervolgens krijgt een willekeurige helft gedurende zestien weken een dagelijkse dosis van 500 ml babyvoeding waaraan de bacterie Bifidobacterium breve M-16V is toegevoegd naast een specifiek mengsel van voedingsvezels. De andere 72 kinderen krijgen babyvoeding zonder de pro- en prebiotica. Aan het begin en aan het eind van de studie zullen we eczeemscores opnemen, net als de bloedwaarden en bacteriemonsters uit de darm en uitstrijkjes van het neusslijmvlies. Daarnaast blijven we, liefst tot de kinderen de schoolgaande leeftijd hebben bereikt, in de gaten houden of er astmatische klachten optreden.’
De onderzoekers zijn vooral geïnteresseerd in de stof galectin-9, vertelt Sprikkelman. ‘Zowel in de SYNBAD-studie als in proefdieronderzoek hebben we gezien dat de combinatie van de bacterie en de voedingsvezels een verhoging geeft van galectin-9 in het bloed. Deze stof moet de afweerreactie in goede banen leiden.’
Onderzoekers in het Wilhelmina Kinderziekenhuis zullen daarnaast specifiek gaan kijken naar de bacteriesamenstelling op de huid, in de keel- en neusholte, in het speeksel en in de ontlasting. Zo willen ze kijken of er een relatie is tussen de aanwezigheid van verschillende soorten bacteriën en de ernst van het eczeem. Samen met ontstekingsfactoren in het bloed van de kinderen zou die bacteriesamenstelling mogelijk een biomarker kunnen worden voor allergie en astma.
Yoghurts
Onderzoek met probiotica roept soms nog wisselende reacties op. Voor een deel wordt de term geassocieerd met een steeds groter wordende keur aan (drink)yoghurts en een nog veel bredere keur aan onduidelijke gezondheidsclaims die aan die producten worden gehangen. Na de dramatische afloop van een Utrechts onderzoek met probiotica bij ernstig zieke patiënten met een acute alvleesklierontsteking hebben deze bacteriën zelfs in de verdachtenbank gezeten. Maar voor AMC-onderzoekers Hulshof en Sprikkelman doen al die verhalen niets af aan de potentie van de door hen gebruikte middelen. ‘Het ene probioticum is het andere niet’, benadrukt Sprikkelman. ‘Wij doen onderzoek met deze specifieke combinatie van bacterie en voedingsvezels. Dat zegt niets over welke andere bacterie of vezel dan ook. Uit de onderzoeksliteratuur blijkt dat effecten van verschillende pre- en probiotica heel specifiek zijn. Met de ingrediënten die wij gaan testen, zijn al eerder veelbelovende resultaten behaald bij jonge kinderen.’
De onderzoekers willen niet al te veel speculeren over de mogelijke toepassingen van de probiotica, als hun hypothese over de rem op eczeem en astma zou blijken te kloppen. Hulshof: ‘Als deze ingrediënten in de babyvoeding bij kinderen met een verhoogd IgE inderdaad eczeem kunnen verhelpen en astma kunnen voorkomen, dan zou het misschien een soort therapie op basis van voeding kunnen worden. Of je het vervolgens ook preventief kunt geven, dus helemaal ter voorkoming van eczeem en astma, is weer een compleet andere vraag waar je een nieuw onderzoek voor zou moeten opzetten.’
Met de aangekondigde studie hoopt Hulshof zeer binnenkort te kunnen starten. De inclusie van de baby’s zal via kinderartsen, consultatiebureaus en huisartsenpraktijken in de regio Amsterdam verlopen.
Bron: AMC
