Psychosociale zorg voor chronisch lichamelijk zieken geen gemeengoed
ArrayMensen met chronische lichamelijke ziekten hebben relatief vaak last van psychosociale problemen, zoals depressie, angst en problemen met werkhervatting. Dit heeft belangrijke nadelige gevolgen voor het individu en voor de samenleving als geheel. Er zijn effectieve interventies, maar toch is psychosociale zorg geen standaard onderdeel van de zorg die chronisch lichamelijk zieken geboden wordt. Het rapport ‘Naar een integrale aanpak…’ biedt aanknopingspunten voor een betere integratie van psychosociale zorg in de reguliere zorg voor chroÂnisch lichamelijk zieken.
In het rapport – opgesteld in het kader van de Trendrapportage GGZ – wordt gefocust op drie chronische lichamelijke aandoeningen met een hoge ziektelast: coronaire hartziekte, diabetes type 2 en COPD. Allereerst is de huidige stand van zaken op twee terreinen in kaart gebracht. Zorgstandaarden en richtlijnen voor de drie aandoeningen zijn doorgenomen om na te gaan in hoeverre ze aandacht hebben voor psychosociale aspecten. Daarnaast is een scan uitgevoerd naar psychosociale interventies. Hoewel enkele recent opgestelde ‘somatische’ zorgstandaarden en richtlijnen aanbevelingen geven hoe om te gaan met psychosociale problematiek, besteden de meeste van de bestudeerde richtlijnen hier weinig of beperkt aandacht aan. Uit de inventarisatie van interventies blijkt onder meer dat het psychosociale behandelaanbod voor chronisch lichamelijk zieken wordt uitgebreid door de ontwikkeling, implementatie, en het in de praktijk aanbieden van vernieuwende interventies. Ook worden diverse methodes geïmplementeerd of al in de praktijk toegepast die zorgverleners ondersteunen bij het bieden van psychosociale zorg aan chronisch lichamelijk zieken. Echter, veel van deze initiatieven worden ad hoc geïmplementeerd of aangeboden in de praktijk; integrale zorg is nog geen gemeengoed.
Aan deskundigen is vervolgens gevraagd hoe zij denken dat psychosociale zorg beter geïntegreerd kan worden in de zorg voor chronisch lichamelijk zieken. Zij zien hiervoor verschillende mogelijkheden. Op macroniveau pleitten zij onder meer voor een omslag binnen de gezondheidszorg van een ziektespecifieke naar een generieke, ziekteoverstijgende orientatie en een financieringssysteem dat gebaseerd is op de complexiteit van klachten en ziektelast. Op mesoniveau (zorgorganisatie) wordt onder andere gepleit voor meer zorgverleners die op het snijvlak van soma en psyche werken. Op microniveau zou onder meer de herkenning van psychosociale problemen door ‘somatische’ zorgverleners verbeterd dienen te worden en zouden door chronisch lichamelijk zieken ervaren drempels om psychosociale hulp te zoeken weggenomen moeten worden. Tot slot, wordt gepleit voor het sterker inzetten op innovatieve, laagÂdrempelige en kostenbesparende interventies, zoals e-mental health en zelfmanagement interventies, om het bereik van psychosociale zorg te vergroten en tegelijk betaalbaar te houden.