Promotie Drs. J.T. Nieuwstraten
Array
Op de drempel van de Verlichting
Tijdgenoot Hugo de Groot schakel tussen Renaissance en Verlichting
De mens is een ambitieus en hebzuchtig wezen en geen sociaal dier. Bij de inrichting van de staat moet daarom ook eerder rekening worden gehouden met angst en eigenbelang, dan met de deugd. Niet een ethisch goed leven, maar overleven en materiele welvaart zijn de doelen van de staat. Met deze visie op mens en samenleving brak de zeventiende-eeuwse Nederlandse geleerde Marcus Zuerius Boxhorn met het in zijn tijd overheersende gedachtegoed en zette hij een stap richting de Verlichting. Dat valt af te leiden uit het proefschrift Historical and Political Thought in the Seventeen-Century Dutch Republic van Jaap Nieuwstraten. Hij promoveert vrijdag 4 mei 2012 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Nieuwstraten bestudeerde het historische en politieke denken van de Nederlandse geleerde Marcus Zuerius Boxhorn (1612-1653), hoogleraar aan de Leidse universiteit tussen 1633 en 1653. Hij gebruikte hiervoor zowel Boxhorns wetenschappelijke werken die tijdens of na zijn leven zijn verschenen, als diens brieven, verslagen van tijdgenoten en manuscripten van Boxhorns werk.
Hoewel Boxhorn in de moderne literatuur veelal in de schaduw staat van beroemde Nederlandse tijdgenoten als Hugo de Groot, kan hij toch worden gezien als een van de belangrijkste geleerden van zijn tijd. Zijn omvangrijke oeuvre bestaat uit meer dan 45 werken en beslaat verschillende onderzoeksterreinen, zoals de taalkunde, geschiedenis en politiek. Zijn populairste werken werden vertaald in het Frans en Engels, en gepubliceerd in Engeland en het Heilige Romeinse Rijk.
Uit zijn geschriften blijkt dat Boxhorn een verdediger van de Nederlandse activiteiten op zee was en een voorstander van de oorlog met Spanje. Ondanks zijn orthodox calvinistische achtergrond maakte Boxhorn religieuze zaken ondergeschikt aan politieke. Hoewel Boxhorns sympathieen lijken te hebben gelegen bij het kamp van de Orangisten, was hij geen voorstander van de concentratie van macht in de handen van de prinsen van Oranje.
Boxhorn was duidelijk een product van zijn humanistische scholing. Hij probeerde de stijl van de Romeinse geschiedschrijver Tacitus te imiteren, deed taalkundig onderzoek en maakte in zijn politieke werken volop gebruik van historische voorbeelden. Zoals voor zoveel humanisten was ook voor Boxhorn de geschiedenis de leermeester van het leven (historia magistra vitae) en in zijn politieke werken spelen Tacitus en de Griekse filosoof Aristoteles een belangrijke rol.
Aan de andere kant blijkt uit Boxhorns werken dat hij op bepaalde punten duidelijk afwijkt van de humanistische traditie die in zijn tijd zo dominant was. Zo ontbreekt bijvoorbeeld in Boxhorns politieke denken het idee dat de mens een sociaal wezen is dat van nature geneigd is om samen te leven met zijn medemens. Deze en andere voorbeelden maken duidelijk dat Boxhorn weliswaar met één been nog in de traditie van het laat humanisme stond, maar met zijn andere al een stap richting de vroege Verlichting zette.
Titel proefschrift
Historical and Political Thought in the Seventeenth-Century Dutch Republic
Promotoren:
Prof.dr. R.C.F. von Friedeburg
Datum
04 mei 2012 09:30
Locatie:
Woudestein, senaatszaal
Faculteit
Erasmus School of History, Culture and Communication (ESHCC)
——————————————————————————-
Promotoren:
Prof.dr. R.C.F. von Friedeburg
Datum
04 mei 2012 09:30
Locatie:
Woudestein, senaatszaal
Faculteit
Erasmus School of History, Culture and Communication (ESHCC)
bron: Erasmus MC
