Nijmeegse onderzoekers ontwikkelen nieuwe test voor ziekte van Lyme

Met de huidige testen is de ziekte van Lyme lang niet altijd betrouwbaar vast te stellen. Onderzoekers van het UMC St Radboud hebben nu een geheel nieuwe test ontwikkeld, die gebaseerd is op het geheugen van afweercellen. Samen met een Amerikaans bedrijf willen ze de test verder ontwikkelen en naar de markt brengen, zodat bij veel meer patienten een betrouwbare diagnose mogelijk wordt.

“Veel mensen denken dat ze de ziekte van Lyme hebben, terwijl het best iets anders kan zijn”, zegt onderzoeker Dr. Leo Joosten van het UMC St Radboud. “Artsen en onderzoekers willen natuurlijk graag duidelijkheid verschaffen, maar  dat lukt niet altijd. Patienten stellen vaak dat de bestaande testen niet gevoelig genoeg zijn. Dat leidt regelmatig tot controverses die zo hoog oplopen, dat zelfs in wetenschappelijke kringen over de Lyme-oorlog wordt gesproken. Voor een deel komt dat, omdat we gecompliceerde vormen van de ziekte van Lyme vaak niet goed kunnen vaststellen of uitsluiten.”

Diagnostisch dilemma
Slechts een klein deel van de patienten die zich in het door internist Prof. dr. Bart-Jan Kullberg opgerichte Expertisecentrum voor Lyme-ziekte  in het Radboud meldt, krijgt een positieve diagnose. Vaak hadden deze patienten in de acute fase van de ziekte een erythema migrans, de typerende rode kring op de huid. In een latere fase klagen ze over gewrichtsproblemen, zenuwpijnen, of een hersenvliesontsteking en in een serologische test worden meestal antistoffen tegen de bacterie aangetroffen.
Kullberg: “Bij een hele grote groep patienten met verdenking op de ziekte van Lyme wordt dus géén sluitend bewijs voor deze ziekte gevonden, omdat ze geen erythema migrans hebben gehad of omdat er geen antistoffen worden gevonden. Deze patienten hebben meestal klachten die bij de ziekte van Lyme, maar ook bij een andere aandoening kunnen passen. Dat is een groot dilemma. Een test die met zekerheid vaststelt dat er in het verleden wel of juist geen besmetting met de Lyme bacterie is geweest, kan veel duidelijkheid verschaffen. Joosten: “Als we met zekerheid kunnen vaststellen dat er geen besmetting is geweest, voorkomen we onnodige behandelingen”.

Geheugentest voor afweercellen
De huidige serologische testen vormen een belangrijk onderdeel van de diagnose. Joosten: “Met die test zoek je in het bloed naar antistoffen tegen de bacterie. Maar allerlei zaken, zoals een andere infectie of een reumatische aandoening, veroorzaken soms een positieve uitslag. Andersom reageren antistoffen niet altijd goed. Bij patienten met een complex ziektebeeld is zo’n testuitslag dus niet helemaal betrouwbaar.
Joosten en collega’s bedachten daarom een alternatief. Als het afweersysteem met een ziekteverwekker in aanraking komt, slaat het meteen zijn identiteit op. Dan kan het de volgende keer sneller reageren. Joosten: “Onze nieuwe test is op dat principe gebaseerd. We weten precies welke stoffen de afweercellen in grote hoeveelheden maken als ze opnieuw in contact komen met de Borrelia-bacterien die Lyme veroorzaken. In zekere zin is het dus een geheugentest voor afweercellen.”

Amerikaanse samenwerking
De aanpak lijkt veelbelovend. Bij de eerste patienten met en zonder Lyme-ziekte kwam de test uitstekend overeen met de gestelde diagnoses. Met hulp van de Valorisatieafdeling is daarna een samenwerkingsovereenkomst gesloten met het Amerikaanse Boulder Diagnostics. Joosten: “Met financiering van Boulder gaan we de test verder ontwikkelen. We zijn met Boulder ook naar het Centers for Disease Control (CDC) – het Amerikaanse RIVM – geweest waar we de test hebben gepresenteerd. Dat leidde niet alleen tot enthousiaste reacties, maar ook tot een onderzoekssamenwerking. We gaan de test nu eerst produceren en de waarde ervan onderzoeken bij grotere groepen. De nieuwe test is op zijn vroegst halverwege 2013 beschikbaar.”

Jan de Leeuw