Volksgezondheid kan ook in crisistijden overeind blijven

Zelfs in dramatische crisistijden, wanneer het Bruto Binnenlands Product instort, is het mogelijk om een goede volksgezondheid te verzekeren. Als men bereid is de publieke gezondheidszorg te versterken. “Kijk bijvoorbeeld naar Cuba in de jaren negentig”, zeggen onderzoekers van het Instituut voor Tropische Geneeskunde. Het vakblad Tropical Medicine and International Health gaf hun artikel vrij op het internet, nog voor de datum van papieren publicatie,.

Sinds 2008 heerst er een wereldwijde crisis, met alle economische en sociale gevolgen van dien. Landen als Portugal en Griekenland hebben het op dit ogenblik zeer zwaar, en zoeken wanhopig naar besparingen. Scherpe besparingsmaatregelen en inperking van de uitgaven voor sociale zekerheid en gezondheidszorg staan op het programma. Maar ook in andere Europese landen wordt gekeken of er in de gezondheidszorg bespaard kan worden. In medische kringen wordt dan meteen gewaarschuwd dat de volksgezondheid niet in het gedrang mag komen, of vlakaf dat ze in gevaar is.

Dat hoeft niet zo te zijn, blijkt uit onderzoek naar de crisis uit de jaren negentig, door de vakgroep epidemiologie aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde.

Tijdens de jaren negentig – het eerste decennium van de globalisatie – werden heel wat (ontwikkelings)landen getroffen door een zware economische crisis. Hun Bruto Binnenlands Product daalde sterk: Argentinie – 22%, Peru – 30%, Indonesie – 14%, Rusland – 42%, Cuba – 38%. De krimpende economie leidde tot enorme werkloosheid, dalende koopkracht, …

Besparingen in sociale uitgaven en gezondheidszorg troffen vooral de armste en meest kwetsbare groepen. In Rusland nam de sterfte bij de volwassen bevolking tussen 1990 en 1994 met 30% toe, door sociale instabiliteit, ondervoeding, depressies, alcoholgebruik en de ontmanteling van de gezondheidszorg. In januari 1998 verloor de Indonesische roepie tachtig procent van zijn waarde; de privé-geneeskunde was voor velen plots niet meer betaalbaar en het publieke gezondheidssysteem werd ontwricht. In Peru en Argentinie nam de kindersterfte sterk toe.

Cuba volgde een andere weg, zo blijkt uit het onderzoek van Pol De Vos en collega’s. In 1989 verdween de Sovjet-Unie, groot afnemer en steunverschaffer, en kort daarop verscherpten de Verenigde Staten hun embargo. Tachtig procent van zowel import als export vielen op korte tijd weg. Het Bruto Binnenlands Product dook 38.5% omlaag. Er kwam voedselschaarste. Toch kon Cuba de gezondheid en het welzijn van zijn bevolking grotendeels vrijwaren. Zij weigerden de voorschriften van het IMF te aanvaarden, maar hielden vast aan sociale herverdeling.

Ondanks de crisis verbeterde een hele reeks gezondheidsindicatoren nog, waaronder de kindersterfte en de levensverwachting. De onderzoekers vonden een sterk verband tussen toenemende publieke uitgaven voor gezondheidszorg en die dalende kindersterfte en stijgende levensverwachting. Wel steeg het aantal kinderen met laag geboortegewicht tijdelijk (maar tegen 2000 was het alweer lager dan in 1989). Ook het aantal gevallen van tuberculose nam toe, met een piek in 1995. Beide waren een gevolg van de voedselschaarste, zo stelden de onderzoekers vast.

Je zou verwachten dat de sterke daling van het Bruto Binnenlands Product tot een dramatische achteruitgang van de gezondheid van de Cubanen leidde. Maar de regering hield vast aan het zo goed mogelijk verzekeren van de basisbehoeften van de hele bevolking. De economische en sociale maatregelen werden uitgebreid bediscussieerd op de werkplaatsen en in de wijken. Enkel maatregelen die op een breed draagvlak konden rekenen, werden doorgevoerd.

Essentieel voor die (al bij al zeer bemoedigende) resultaten was ook dat Cuba zijn openbare gezondheidszorg versterkte, vooral in de eerste lijn, zo blijkt uit de analyse. Gezondheidsdiensten werden een prioriteit en bleven gratis, het aantal huisartsen verdriedubbelde en ze besteedden extra aandacht aan preventie.

Belgie (of Griekenland) is Cuba niet, en elk land heeft zijn eigen gezondheidssysteem, benadrukt De Vos, maar het kan zeker geen kwaad om eens over het muurtje te kijken.

ITG

http://www.itg.be