Hoe malaria Amerika veroverde
Array
Malaria liftte mee met de slavenschepen
Malaria veroverde het Amerikaanse continent per schip. Een internationale groep onderzoekers, onder meer van het Instituut voor Tropische Geneeskunde, verzamelde en onderzocht besmette bloedstalen van overal ter wereld en publiceerde haar bevindingen in het hoog aangeschreven vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences. De Amerikaanse malariaparasieten bleken zo sterk verwant aan de Afrikaanse dat ze pas zeer recent uit elkaar kunnen zijn gegaan. Malaria heeft het Amarikaanse continent pas in de zestiende eeuw bereikt, via de slavenhandel. Zelfs de handelsroutes waren in de genen terug te vinden.
Malaria wordt veroorzaakt door een parasiet, Plasmodium falciparum. De parasiet ontstond in Afrika, maar is nu op alle continenten te vinden – Antarctica even niet meegerekend, omdat daar geen mensen leven die de parasiet onderdak bieden, en geen muggen om hem over te dragen. De malariaparasiet reisde mee met zijn menselijke gastheren, toen die vanuit Afrika de wereld veroverden. Maar hoe en wanneer bereikte hij Amerika? Met de eerste Aziaten die de Beringstraat overstaken, dertienduizend of misschien zelfs zestigduizend jaar geleden? Met Leif Eriksson en zijn Vikings, in het jaar 1000? Met Columbus en de conquistadores, zoals de mazelen?
In een grootschalige internationale samenwerking verzamelden 21 onderzoeksinstellingen besmet bloed uit 17 landen in Afrika, het Midden-Oosten, Latijns Amerika, Oceanie en Azie, en analyseerden het DNA van de parasieten. De verzameling genetische informatie is een van de grootste ooit voor Plasmodium falciparum.
De Amerikaanse parasieten waren genetisch een eind verwijderd van hun Aziatische neven, maar leken sterk op de Afrikaanse. Wat meer was, zelfs de handelsrouten waren zichtbaar: in de Amerikaanse parasieten zijn twee groepen te zien: een in de landen die hun slaven via de Spaanse handel kregen, en een andere groep in Brazilie, dat door de Portugezen bevoorraad werd. Beide groepen zijn sterker verwant met de Afrikaanse stammen in hun landen van oorsprong dan met elkaar.
Een paar jaar geleden toonden onderzoekers van het Instituut voor Tropische Geneeskunde dank zij de moderne DNA-technologie ook al aan dat de schistosoma-worm, na malaria de parasiet die de mensheid het ergste treft, eveneens met de slavenschepen in Brazilie is aangekomen.
