Blauwdruk voor langdurige bescherming tegen malaria

Vier van de zes personen zijn na tweeenhalf jaar nog altijd immuun
Een effectief vaccin tegen malaria laat al decennia op zich wachten. Onlangs publiceerde onderzoekers van het UMC St Radboud een nieuwe methode, die een goede bescherming tegen de malariaparasiet biedt. In een online artikel in The Lancet beschrijven ze nu, dat die bescherming bij vier van de zes vrijwilligers ook na tweeenhalf jaar nog werkt. Hoogleraar Medische Parasitologie Robert Sauerwein: “Het algemeen geaccepteerde idee dat een opgebouwde bescherming tegen malaria ook weer relatief snel verdwijnt, kan door dit onderzoek in de prullenbak.”

Jaarlijks krijgen ruim tweehonderd miljoen mensen malaria. Bijna een miljoen mensen sterft aan die infectie en in meer dan tachtig procent gaat het om kinderen onder de vijf jaar. Een werkbaar vaccin – waar al tientallen jaren naar wordt gezocht – laat nog op zich wachten.

Efficiente blokkade
In 2009 publiceerde de onderzoeksgroep van Robert Sauerwein, hoogleraar Medische Parasitologie in het UMC St Radboud, een artikel over een nieuwe, veelbelovende experimentele immunisatiemethode tegen malaria. Sauerwein: “Tien gezonde vrijwilligers die nooit malaria hadden gehad, gebruikten enkele maanden het malariamedicijn chloroquine en werden in diezelfde periode enkele keren aan de beet van meerdere besmette malariamuggen blootgesteld. Op deze manier wekten de parasieten een goede afweerreactie op, zonder dat de vrijwilligers ziekteverschijnselen kregen. De opgebouwde afweerreactie was zo goed dat de vrijwilligers daarna volledig beschermd bleken tegen een nieuwe beet van besmette muggen zonder dat ze chloroquine kregen.”

Het onderzoek was belangrijk omdat voor het eerst werd aangetoond dat je op een efficiente manier volledige bescherming tegen malaria kunt opwekken. Het was een hoopvol uitgangspunt voor een toekomstig effectief malariavaccin, waaraan in de nationale en internationale media veel aandacht werd besteed.

Parasiet in het geheugen
In een online artikel in The Lancet laat Sauerwein nu zien dat die immuniteit ook veel langer blijft bestaan dan gedacht. Sauerwein: “Als mensen in malariagebieden na meerdere infecties en na enige jaren uiteindelijk bescherming of immuniteit tegen malaria hebben opgebouwd, dan wordt algemeen aangenomen dat die bescherming ook weer snel is verdwenen. Het geheugen van het afweersysteem voor een doorgemaakte malaria-infectie blijft daar maar enkele maanden intact. In het Lancetartikel laten wij nu zien dat onze experimentele aanpak tot jarenlange bescherming kan leiden. Zes van de oorspronkelijke tien vrijwilligers hebben we na tweeenhalf jaar opnieuw blootgesteld aan muggen met dezelfde malariaparasieten waarmee de vrijwilligers oorspronkelijk werden geïnfecteerd. Vier van de zes lieten een volledige bescherming zien en een bloedinfectie werd door hun afweerreactie voorkomen. Ook de twee andere vrijwilligers vertoonden een afweerreactie, maar die was niet meer sterk genoeg om het optreden van een bloedinfectie met malaria tegen te houden.”

In The Lancet schrijven Sauerwein en zijn Nijmeegse collega’s dat ze dit eenvoudige experimentele immunisatiemethode beschouwen als blauwdruk voor het opwekken van een langdurige bescherming tegen malaria. Kan deze methode nu al worden toegepast in de praktijk? “Nee,” zegt Sauerwein, “daarvoor moeten we eerst nog een aantal andere belangrijke vragen beantwoorden. Onze vrijwilligers zijn na tweeenhalf jaar geïnfecteerd met dezelfde malariastam die werd gebruikt voor de eerste, oorspronkelijke infectie. In de praktijk worden mensen geïnfecteerd door diverse malariastammen. Biedt deze vorm van vaccinatie ook bescherming tegen al die andere stammen? Dat zijn we nu aan het uitzoeken.”

Jan de Leeuw