Afkoelen redt levens

Gunstige effecten van koeling na een reanimatie
In de meeste Nederlandse ziekenhuizen wordt de lichaamstemperatuur van gereanimeerde patienten zo snel mogelijk afgekoeld naar 32 tot 34 graden. Deze behandeling is gebaseerd op de gunstige resultaten in onderzoek bij ongeveer driehonderdvijftig patienten wereldwijd. Peter Pickkers, hoogleraar Intensive Care in het UMC St Radboud, toont na een groot onderzoek bij meer dan vijfduizend patienten aan dat koeling de overlevingskans van deze patienten inderdaad vergroot. De daling van de lichaamstemperatuur zorgt ervoor dat van elke honderd patienten er zes tot zeven minder overlijden.

Patienten die succesvol worden gereanimeerd, komen terecht op de Intensive Care (IC). De afgelopen tien jaar zijn steeds meer IC’s ertoe overgegaan om de lichaamstemperatuur van deze patienten meteen na de opname te verlagen naar 32 tot 34 graden Celsius. Die aanpak is gebaseerd op twee relatief kleine internationale studies, die laten zien dat bij gekoelde patienten minder neurologische schade ontstaat en gekoelde patienten ook betere overlevingskansen hebben.

Grote studie geeft meer zekerheid
Peter Pickkers, hoogleraar Intensive Care in het UMC St Radboud: “Toch is het een beetje riskant om zo’n ingrijpende verandering van de behandelwijze te baseren op onderzoek bij in totaal slechts driehonderdvijftig patienten. Daarom hebben we met gegevens van de Nationale Intensive Care Evaluatie (NICE) – een databank die de gegevens van IC-patienten in Nederland verzamelt – de effecten van koeling nog eens op een veel grotere schaal onderzocht.”

De afgelopen tien jaar (1999-2009) registreerde NICE bijna 14.000 reanimatiepatienten die op de IC werden opgenomen. Ruim 5000 van deze patienten voldeden aan de criteria voor het onderzoek. Pickkers: “Omdat koeling niet op alle IC’s tegelijkertijd werd ingevoerd, werden ruim 1500 patienten níet en ruim 3500 patienten wél gekoeld. De gegevens laten zien dat de lichaamstemperatuur binnen 24 uur naar 33 graden daalt. Kortom, het lukt om de patienten af te koelen. Maar veel belangrijker: het koelen vergroot de overlevingskans. Zonder koeling overlijdt 72 procent van de patienten, met koeling daalt dit percentage tot bijna 65 procent. Op honderd patienten redt koeling dus zes tot zeven levens. Met deze resultaten is het achterwege laten van koelen na een reanimatie niet meer te rechtvaardigen.”

Koorts en koeling
NICE registreert niet met welke kwaliteit van leven de patient na behandeling weer het ziekenhuis verlaat. “Daar hebben we dus geen harde gegevens over”, zegt Pickkers, “maar toch bestaat de indruk dat ook de kwaliteit van leven over het algemeen verbetert. In de oorspronkelijke, kleinere studies werd daar overigens wel naar gekeken en nam de neurologische schade volgens de onderzoekers inderdaad af.” Het idee achter de afkoeling is dat daardoor de biologische processen in het lichaam langzamer verlopen. Na een reanimatie ontstaat vaak zuurstofgebrek in de hersenen, waardoor schadelijke metabole processen in gang worden gezet. Koeling dempt die processen waardoor minder schade ontstaat, zo is de gedachte.

Samen met onderzoekers uit Nijmegen, Amsterdam en Utrecht deed Pickkers nog een andere interessante ontdekking: “We zagen dat vooral patienten die de eerste dag kampen met koorts, met een lichaamstemperatuur boven de 38,5 graden, slechte vooruitzichten hebben. Van hen overlijdt 95 procent. Koorts is dus zeer schadelijk. Dat werpt ook meteen de vraag op naar de ideale lichaamstemperatuur, want misschien is het voorkomen van koorts en een (te) hoge temperatuur wel veel belangrijker dan het afkoelen naar 32-34 graden. Op dit moment vindt er vanuit Zweden onderzoek plaats naar het verschil tussen behandelingen met 32-34 en 36 graden. We zijn heel nieuwsgierig naar wat daar uit gaat komen.”

Influence of mild therapeutic hypothermia after cardiac arrest on hospital mortality – Greetje van der Wal; Sylvia Brinkman; Laurens L. A. Bisschops; Cornelia W. Hoedemaekers; Johannes G. van der Hoeven; Dylan W. de Lange; Nicolette F. de Keizer; Peter Pickkers.

Verschenen in: Critical Care Medicine

Jan de Leeuw