Centrale schakelaar verbindt overgewicht met diabetes

Geknipt eiwit activeert ontstekingsproces
Veel mensen met overgewicht krijgen diabetes. Ontstekingen in het vetweefsel spelen daarbij een belangrijke rol. Onderzoekers van het UMC St Radboud hebben ontdekt dat een moleculaire schaar de aanjager is van dat ontstekingsproces. Hoe vetter het voedsel en hoe groter het overgewicht, hoe actiever de schaar en hoe groter de kans dat er insulineresistentie ontstaat. De onderzoekers publiceren hun bevindingen vandaag online in Cell Metabolism.

Mensen met overgewicht hebben veel meer kans om diabetes type 2 te krijgen. Overgewicht leidt namelijk vaak tot minder gevoeligheid voor insuline (insulineresistentie), waardoor diabetes ontstaat. Maar niet álle mensen met overgewicht worden minder gevoelig voor insuline. Waarom krijgen veel dikke mensen wél diabetes en zijn andere dikkers – de zogeheten metabolically healthy obese – daar kennelijk ongevoelig voor?

Moleculaire schaar
“Het lijkt erop dat insulineresistentie vooral ontstaat wanneer in het vetweefsel meer ontsteking optreedt”, zegt prof.dr. Cees Tack, internist in het UMC St Radboud. “Een belangrijke aanjager van die ontsteking is het eiwit interleukine-1, kortweg IL-1 genoemd. Dit IL-1 ontstaat uit een ander, inactief eiwit dat eerst een beetje moet worden bijgeknipt door een moleculaire schaar. Deze moleculaire schaar is het enzym caspase-1. Zonder die schaar geen IL-1 en dus ook geen ontsteking.”

Samen met een groep (inter)nationale collega’s tonen Tack, internist prof.dr. Mihai Netea en onderzoeker dr.ir. Rinke Stienstra aan in het blad Cell Metabolism, dat dit caspase-1 een centrale rol speelt in de route van overgewicht, ontstoken vetweefsel, insulineresistentie en diabetes. Stienstra: “We zien dat caspase-1 veel actiever wordt wanneer vetcellen uitrijpen tot grotere vetcellen, iets dat gebeurt bij overgewicht. Meer caspase-knipwerk leidt tot meer ontstekingen en dat leidt weer tot insulineresistentie. Overgewicht stimuleert dus via meer knipwerk de insulineresistentie.”

Gevoeligheid voor insuline weer vergroten
Onderzoek in muizen bevestigt de centrale rol van het caspase-1. Netea: “Zet je muizen op een dieet van vette snacks, geef je ze heel vetrijk voedsel, dan schiet het caspase-1 in vetcellen omhoog en ontstaat insulineresistentie. Schakel je met een genetisch trucje het caspase-1 uit, dan veroorzaakt het snackdieet geen ontstekingen en blijft insulineresistentie uit.”

Opmerkelijk is ook, dat de gevoeligheid voor insuline bij insulineresistente muizen weer is te vergroten door een remmer van dat caspase-1 toe te dienen. Tack: “Op dit moment zijn er nog geen caspase-remmers voor menselijk gebruik beschikbaar. Ons onderzoek toont aan dat remming van deze caspase-schaar interessant kan zijn voor de behandeling van diabetes type 2.”

Jan de Leeuw