Niet alle tuberculosebacteriën zijn dezelfde
Array
Tuberculose is een groeiend probleem, omdat de bacterien bestand worden tegen steeds meer antibiotica. De Braziliaanse onderzoekster Andrea von Groll zocht aan het Instituut voor Tropische Geneeskunde uit hoe bepaalde tuberculosebacterien er beter dan andere in slagen om zich te verspreiden en mensen ziek te maken. Ze vond een manier om aan het DNA van de bacterie te zien hoe goed ze zich zal verspreiden. Dat leverde haar een doctoraat aan de Universiteit Gent op.
Af en toe komt het zelfs voor dat een tuberculosebacterie bestand is tegen álle antibiotica die de geneeskunde kan inzetten. Goed begrijpen hoe en waarom de ene Mycobacterium tuberculosis beter in mensen gedijt dan de andere – waarom zijn er in Rio Grande twintig procent meer gevallen dan elders in Brazilie? – kan dus zeker geen kwaad als we nieuwe geneesmiddelen willen ontwikkelen.
Onderzoekers proberen daarom de ‘fitness’ van tuberculosbacterien te vergelijken. Ook Nederlandstalige biologen hebben het over fitness; woorden die er het dichtst bij in de buurt komen zijn aangepastheid, geschiktheid, overlevingskans, voortplantingsvermogen. De best aangepaste bacterie is degene die het meeste nageslacht kan verwekken dat zelf weer in staat is om nageslacht te verwekken. Daarbij spelen dingen een rol zoals het gemak waarmee ze in een gastheer binnenraakt, de kans dat ze diens immuunsysteem ontwijkt, hoe vlot ze zich in die gastheer vermenigvuldigt, hoe lang ze in een gastheer kan overleven, hoe lang ze haar gastheer in leven laat blijven, hoe gemakkelijk ze op een nieuwe gastheer overspringt, hoeveel nieuwe gastheren ze gemiddeld vanaf één besmette patient bereikt, hoe vlot ze zich antibiotica van het lijf kan houden, hoe snel ze zich kan aanpassen aan nieuwe antibiotica …
Von Groll ontwikkelde een snellere en minder bewerkelijke techniek om de groeicurve van Mycobacterium tuberculosis in een kweek te bepalen (voor de fijnproevers: de resazurine-reductiemethode). Ze kon ermee aantonen dat de Latijns-Amerikaans-Mediterane stam het beter doet dan andere, maar dat een nieuwe subgroep daarbinnen, de Rio-stam, geen hogere fitness heeft. De W-Beijing stam, die vaak bacterien oplevert die immuun zijn tegen een hele reeks antibiotica, bleek niet beter te groeien dan andere stammen. Als hij een selectief voordeel heeft, dan heeft het dus met andere eigenschappen dan groeisnelheid te maken.
Vervolgens ging Von Groll op zoek naar de mechanismen die verklaren hoe de bacterien resistent worden tegen de laatste antibiotica die meestal nog helpen, de fluoroquinolonen. Ze vond een verband met afwijkende vormen van twee enzymen, zogenaamde gyrases. Met andere woorden: het DNA van een tuberculosebacterie helpt je om te zien hoe gemakkelijk ze zich in een bevolking zal verspreiden. Goed om weten bij het ontwikkelen van nieuwe antibiotica of vaccins.
Andrea von Groll krijgt op 5 november 2010 aan de UGent een doctoraat voor haar thesis “Fitness of Mycobacterium tuberculosis associated to genotypes and drug resistance: new approaches for understanding the transmission dynamics of tuberculosisâ€.
Ze kreeg voor haar onderzoek in 2008 een internationaal fellowship van Unesco en Loreal. Meer info:
http://www.loreal.com/_en/_ww/index.aspx?direct1=00008&direct2=00008/00001
Haar onderzoek leidde reeds tot verschillende publicaties in vakbladen:
Brazilian Journal of Microbiology:
http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S1517-83822010000200006&script=sci_arttext&tlng=en
FEMS Immunology and Medical Microbiology:
http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1574-695X.2009.00611.x/full
PLoS One:
http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0010191
Antimicrobial Agents and Chemotherapy:
