Betrek senioren actief bij vrijwillige inzet
Array
“Met pensioen? Ga lekker uitrusten en genieten van het leven”, is de meest gehoorde boodschap die mensen meekrijgen als zij de derde levensfase (60 tot 80 jaar) hebben bereikt. Het maatschappelijke beeld van gepensioneerden is vooral consument of patient en zelden producent van maatschappelijk relevante goederen en diensten. Ten onrechte, want het human capital van mensen in de derde levensfase vertegenwoordigt een grote maatschappelijke waarde. De studie Zin in meedoen van het Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie pleit ervoor dat vrijwilligersorganisaties dit onbenutte potentieel aanboren en vertelt hoe ze dat kunnen doen.
Als de ouderen al een maatschappelijke rol krijgen toegedicht dan is dat vaak het zorgen voor andere, hulpbehoevende ouderen voor wie professionele zorg en mantelzorg schaarser worden. Maar er zijn meer rollen te bedenken waar ouderen zingeving en voldoening uit kunnen halen, zoals hetgeen zij jongere generaties met hun rijpe levenservaring kunnen bieden. Bijvoorbeeld in de sfeer van opvoeding, onderwijs en sociaal mentoraat. De passieve, vrijblijvende, op consumptie en ‘aangenaam verpozen’ gerichte rol van senioren zou fundamenteel herzien moeten worden volgens de onderzoeker. Maar hoe bereiken de vrijwilligersorganisaties deze groep?
Motieven
Door met mensen in de derde levensfase intensief in gesprek te gaan over het hoe en waarom van hun vrijwillige inzet, is nieuw inzicht ontstaan in hun motieven en de achterliggende kernwaarden. Het onderzoek onderscheidt vier verschillende motivatietypen voor vrijwillige inzet bij mensen in de derde levensfase: de zelfzorgers, de zelfontplooiers, de hulpverleners en de ondernemers. Een belangrijke aanbeveling is om niet alleen bij de werving, maar ook bij de begeleiding van vrijwilligers rekening te houden met deze vier verschillende typen motieven. Ook belangrijk blijkt het bieden van een goed georganiseerde werkomgeving met een welgemeend oog voor de behoeften van de vrijwilligers, het zorgvuldig omgaan met elkaar en het voorkomen van het gevoel dat men ‘ergens voor gebruikt’ wordt.
Tussen autochtone en allochtone ouderen zijn opvallende verschillen gevonden. Allochtonen willen zich graag inzetten voor de samenleving en toekomstige generaties; autochtonen geven vaker aan dat ze iets zinvols willen doen waar zij zelf ook plezier aan beleven.
Verleiden
Het aantal mensen in de derde levensfase stijgt de komende jaren flink. Van vier miljoen 55-plussers in 2005 tot zes miljoen in 2035. Het gaat hierbij vaak om vitale, hoog opgeleide mensen met veel vrijheid en weinig verantwoordelijkheid in het publiek domein. Vrijwilligersorganisaties moeten niet denken dat deze mensen vanzelf hun kant opkomen. Voor hen is vrijwillige inzet niet verplicht en ook niet vanzelfsprekend. Er bestaat geen maatschappelijke stage of dienstplicht voor senioren. Het komt er voor vrijwilligersorganisaties op aan om hen te ‘verleiden’ zich actief in te zetten voor het maatschappelijk doel. Daarbij is een actieve benadering met oog voor diversiteit een belangrijk werkzaam element. Want ‘de oudere’ bestaat niet.
Het onderzoek Zin in meedoen mondt uit in 20 concrete aanbevelingen voor vrijwilligersorganisaties over wat werkt bij het motiveren voor vrijwillige inzet van mensen in de derde levensfase.
Inzicht in sociale interventies
Zin in meedoen is het vierde onderzoek in een reeks onderzoeksrapporten van het onderzoeksprogramma ‘Inzicht in sociale interventies’ van MOVISIE. Binnen het programma zijn studies in voorbereiding op het terrein van vrijwilligerswerk, mantelzorg, activering, het tegengaan van radicalisering en vermaatschappelijking. Steeds staat de vraag centraal of in de sociale sector toegepaste ‘methoden’ werken.
