Gedrag autisme zichtbaar in de hersenen
Array
Promotie-onderzoek uitgevoerd in het UMC Utrecht
De ernst van rigide en repetitief gedrag bij mensen met autisme is terug te zien in de hersenen. Promovenda Marieke Langen van het UMC Utrecht laat met geavanceerde imagingtechnieken zien dat hersenstructuren en hersenbanen veranderen. Ze wijst hiermee op het belang van een verstoorde ontwikkeling van hersennetwerken bij autisme. Langen promoveert op 22 december.
Neurowetenschapper Marieke Langen van het UMC Utrecht vergeleek specifieke hersenbanen bij 29 kinderen met autisme van 7 tot 14 jaar met 40 gezonde kinderen van dezelfde leeftijd. Langen analyseerde de hersenbanen via twee geavanceerde MRI-technieken die de richting en de kwaliteit van witte stof zichtbaar maken (`diffusion tensor imaging’ en `magnetic transfer imaging’). De witte stof van de hersenen bevat de verbindingsbanen tussen hersengebieden.
Bij kinderen met autisme blijkt de kwaliteit van de hersenbanen af te nemen met de leeftijd, bij de controlegroep gebeurt dat niet. Het gaat om hersenbanen die diep gelegen hersenkernen verbinden met de hersenschors en een rol spelen bij de planning, selectie en remming van gedrag.
Daarnaast blijkt bij de kinderen met autisme de kwaliteit van de onderzochte hersenbaan samen te hangen met de ernst van rigide en repetitief gedrag dat de kinderen vertonen. Het suggereert dat een verband bestaat tussen de hersenbaan en het afwijkende gedrag. Het is voor het eerst dat zo’n verband gelegd wordt.
Rituelen
Repetitief en rigide gedrag bij autisme wil zeggen dat mensen erg van slag kunnen raken door kleine veranderingen in hun planning of omgeving. Dat kan een kerstboom in de kamer zijn of een televisieprogramma dat niet doorgaat. Verder hebben ze veel behoefte aan structuur en rituelen, bijvoorbeeld elke dag tot op de minuut op dezelfde tijd moeten tandenpoetsen, of kleren in een vaste volgorde moeten aantrekken. Deze hang naar rituelen gaat samen met een sterke neiging tot het herhalen van handelingen, zoals eindeloos een knikker laten vallen, spullen of speelgoed op een rij zetten, of bewegingen met de vingers maken.
In een vervolgonderzoek laat Langen zien dat ook bij volwassenen met autisme de specifieke hersenbanen veranderd zijn. Met dezelfde MRI-technieken analyseerde ze de hersenen van gezonde volwassenen en mensen met autisme. Deze resultaten geven het belang aan van het hersennetwerk dat Langen bestudeerde en benadrukken dat autisme een ontwikkelingsstoornis is.
Onderbelicht
“Repetitief gedrag is een onderbelicht symptoom van autisme”, vindt Langen. “Ik denk dat het meer aandacht verdient omdat het een goede biologische maat is voor een ingewikkelde hersenaandoening. Het is makkelijker na te bootsen in diermodellen. Bovendien kunnen wij het met moderne MRI-technieken zichtbaar maken in de hersenen.”
Marieke Langen promoveert op 22 december aan het UMC Utrecht. Prof. em. Herman van Engeland van de divisie Hersenen van het UMC Utrecht begeleidde haar onderzoek.
