UMC St Radboud onderzoekt dit jaar duizend patiënten

Muis helpt bij speurtocht naar genen verstandelijke handicap
Fouten in het DNA kunnen een verstandelijke handicap veroorzaken. Onderzoekers van het UMC St Radboud en Oxford University ontdekten 78 nieuwe genen voor deze aandoening. Ze deden dat via een nieuwe methode die online in PLoS Genetics wordt beschreven. Onderzoek naar deze genen in individuele patienten wordt nu mogelijk. Het UMC St Radboud is daar inmiddels mee gestart.

Ongeveer twee procent van de bevolking is verstandelijk gehandicapt. In veel gevallen wordt zo’n verstandelijke handicap veroorzaakt door zogeheten copy number variations (CNV’s); door erfelijk materiaal waarvan soms een deel verloren is gegaan of juist is verdubbeld.

Niet alleen verstandelijke handicaps maar ook andere neurologische stoornissen zoals autisme en schizofrenie lijken veroorzaakt te worden door meer of minder DNA-herhalingen, kortom, door CNV´s. “Bij onze patienten met een verstandelijke handicap wilden wij de betrokken genen in deze CNV’s graag opsporen”, zegt geneticus Joris Veltman van het UMC St Radboud. “Het probleem is echter, dat er ontzettend veel genen bij deze aandoening betrokken kunnen zijn. Daarom was gerichte screening op genen in de klinische praktijk nog niet mogelijk.”

Muis leidt mens
Samen met collega´s Jayne Hehir-Kwa en Bert de Vries van de afdeling Antropogenetica en onderzoekers van Oxford University heeft Veltman nu een methode ontwikkeld waardoor screening van deze genen in de CNV´s wél binnen bereik komt. Jayne Hehir-Kwa: “We hebben deze genen van meer dan duizend mensen met een verstandelijke handicap vergeleken met meer dan 5000 knockout muizen; dat zijn muizen waarbij telkens één gen is uitgeschakeld. Soms zie je bij een uitgeschakeld gen dat de zenuwcellen niet meer functioneren en de muis neurologische problemen krijgt. We dachten dat die genen van de muis ons veel gerichter konden leiden naar genen die verstandelijke handicaps bij de mens veroorzaken.”

Onderzoek bij patienten
Die gedachte klopte. De onderzoekers brachten de duizenden kandidaat genen voor een verstandelijke handicap terug tot minder dan tachtig! Dit is het eerste onderzoek waarbij de gegevens van knockout muizen systematisch zijn gebruikt om meer te weten te komen over een genetisch complexe aandoening zoals verstandelijke handicaps. Veltman: “We weten nu niet alleen dat CNV´s inderdaad vaak een verstandelijke handicap veroorzaken, maar we kunnen door de enorme reductie van kandidaatgenen nu ook gericht genen bij deze patienten gaan onderzoeken. Dit jaar doen we dat in het UMC St Radboud al bij duizend patienten. Het geeft hen meer duidelijkheid over de oorzaak en wij krijgen meer inzicht in het biologisch mechanisme achter de ziekte.”

Jan de Leeuw