Ontstaan geheugenstoornis na beroerte ontrafeld

Onbeschadigde geheugenstructuren worden minder actief
Na een beroerte krijgen veel patienten last van geheugenstoornissen. Dat geldt vreemd genoeg ook voor mensen bij wie de slaapkwab niet is beschadigd. In de slaapkwab zitten de belangrijkste geheugenstructuren. Onderzoekers van het UMC St Radboud tonen nu aan dat de slaapkwab – en daardoor het geheugen – minder actief kan worden door hersenschade die buíten de slaapkwab ligt. Deze ontdekking brengt vroegere selectie van risicopatienten en gerichte therapie weer een stap dichterbij, schrijven ze in een artikel dat online is gepubliceerd in het medisch tijdschrift BRAIN.

Een beroerte zorgt vaak voor spieruitval en bewegingsproblemen. De ernst van deze problemen neemt in de eerste weken meestal weer wat af. Minder bekend is, dat bij veel patienten na de acute periode van de beroerte duidelijk wordt dat ze last hebben van cognitieve en geheugenproblemen. De kans op zo’n dementie na een beroerte is zelfs groter dan de kans op een nieuwe beroerte!

Neurologisch raadsel
Deze opduikende geheugenproblemen – tot aan dementie toe – gelden als een neurologisch raadsel. Bij veel patienten met zo’n geheugenstoornis is de slaapkwab namelijk niet beschadigd. In de slaapkwab liggen hersenstructuren zoals de amygdala en de hippocampus, die essentieel zijn voor het opslaan en ophalen van herinneringen. Maar als die hersenstructuren niet beschadigd zijn, hoe ontstaan dan die geheugenstoornissen?

Minder actief
De onderzoeksgroep van Frank de Leeuw, neuroloog in het UMC St Radboud, geeft in een artikel in Brain voor het eerst een overtuigend antwoord. De Leeuw: “Bijna dertig patienten met hersenschade buiten de slaapkwab die last kregen van geheugenstoornissen hebben we vergeleken met een controlegroep zónder geheugenproblemen. Via hersenscans met fMRI zagen we dat de slaapkwab van de ‘geheugen’patienten veel minder activiteit vertoont dan de slaapkwab van de controlegroep. Dat verschil is nooit eerder aangetoond.”

Verbroken verbindingen
Dit verschil is volgens De Leeuw mogelijk te verklaren door de manier waarop het geheugen werkt: “Veel hersencentra buiten de slaapkwab leveren ook een bijdrage aan het geheugen. Het geheugen is gebaseerd op een complex en fijn vertakt netwerk dat verbindingen heeft met vrijwel alle delen van het brein. Mogelijk veroorzaakt een beschadiging van dat netwerk buíten de slaapkwab deze geheugenproblemen.”

Selectie patienten
Het onderzoek biedt twee interessante aanknopingspunten voor een verfijning van de therapie. De Leeuw: “Misschien kunnen we in een vroeg stadium na de beroerte met behulp van fMRI scans zien welke patienten een grote kans hebben op zo’n geheugenstoornis. Door deze patientenselectie kan ook sneller worden gestart met een cognitief rehabilitatieprogramma dat op de individuele patient is afgestemd.”

Jan de Leeuw